PLANTAARDIGE LEEFSTIJL * Maandag 27 februari houd ik in De Verkadefabriek in Den Bosch een inleiding op de premièrevoorstelling van de film Onder het Maaiveld. Deze film van dezelfde makers als De Wilde Stad en de Nieuwe Wildernis neemt de kijker mee op een ondergrondse ontdekkingstocht. Daar spelen microscopisch kleine diertjes en organismen de hoofdrol. Nooit eerder zag je deze wereld onder de onze in zulke fraaie opnames tot leven komen.
Voorvertoning in Den Bosch
Onder het Maaiveld draait vanaf 2 maart in bioscopen en filmtheaters.
UPDATE: Op maandag 22 mei, Dag van de Biodiversiteit, verzorg ik de inleiding op de film in de Verkadefabriek (eind februari hield ik bij de voorpremière ook een praatje).
Juichend in de bios
Ignas van Schaick en Mark Verkerk maakten eerder die de populaire publieksnatuurfilms De Nieuwe Wildernis en De Wilde Stad. Met Onder het Maaiveld willen ze het belang van een gezonde bodem onder de aandacht brengen. De makers zien hun film als een verhaal over rewilding op microniveau. Ze tonen de ondergrondse natuur en maken duidelijk hoe deze in vitale verbinding staat met ons leven bovengronds.
Afgelopen tijd volgde ik de makers al nieuwsgierig via sociale media en bij de persvertoning op 13 februari zat ik de hele tijd te juichen op mijn pluche bioscoopzetel, want de onderwerpen waarover ik schrijf in mijn boeken en artikelen, zag ik hier levendig in beeld gebracht. Zoals de methode om niet te spitten, of composteren, de pracht van plantwortels en schimmeldraden, het gekrioel in de bodem, de vretende egels en mollen en slakken en wormen.
Filmtechnische uitdaging
Onder het Maaiveld laat je kennismaken met die ongeziene wereld onder onze voeten. Dat filmisch in beeld brengen, bleek wel een immens technische uitdaging. Want hoe film je microscopisch kleine organismen zoals schimmels en bacteriën ondergronds? Dat is nooit eerder op deze uitgebreide wijze gedaan. De filmmakers werkten samen met tal van wetenschappers en bodemonderzoekers. Zo konden ze in een laboratorium-opstelling bepaald bodemleven heel nauwkeurig en diepgaand filmen, wat fantastische beelden oplevert, die zich weven in de rest van het beeldverhaal.
Haarscherp brengen ze organismen in beeld, zoals machtig bloeiende schimmels, trilhaardiertje van nog geen millimeter groot, parende regenwormen, slakken die uit hun eitje kruipen, het rottingsproces in een composthoop en de groei van fijne haarworteltjes aan een plant.
Hoe klinkt de bodem?
Daarnaast was het ‘geluid van de bodem’ een grote uitdaging. Hoe klinkt dat? Componisten René Meister en Eric Blom (Bear project) ontwikkelden een passende soundscape voor de film.
Hele ruilhandel
Onder onze voeten bevindt zich een vrijwel onzichtbaar rijk dat essentieel is voor al het leven op aarde. In die bodem is er een gekrioel van jewelste gaande, dat je kunt vergelijke met het kleurrijke leven in de oceanen. En al die wormen, pissebedden, duizendpoten, slakken, bacteriën, schimmels, nematoden, protozoa communiceren intensief met elkaar en hebben een hele ruilhandel van voedingsmiddelen en overlevingsstrategieën.
Darmen en maag
In de film wordt de vergelijking getrokken met de werking van onze darmen en maag: de bodem is één groot spijsverteringsproces, waar voedzame stoffen uit voorkomen, die onze gewassen doen groeien. En de organische resten van ons voedsel, voeden het bodemleven weer opnieuw. Die cyclus wordt breed uitgewerkt in Onder Het Maaiveld. Wat mij betreft is dit een superfilm om het grote publiek mee te nemen in het belang van de bodem en het bodemleven voor ons hele voortbestaan. Fijn dat het zo in beeld is gebracht, dat maakt dat soort processen zoveel duidelijker.
Onze voedselproductie is in gevaar
De Verenigde Naties trok recent aan de alarmbel met het bericht dat 40% van de bodem van onze planeet is gedegradeerd, daar zit dus weinig vitaal leven meer in, waardoor toekomstige voedselproductie gevaar loopt. Ook in ons land zijn er ‘halfdode’ akkers en ook de verdroging is een gevaar, bijvoorbeeld in mijn eigen provincie Noord-Brabant.
Compliment voor je tuin
Eén theelepeltje grond bevat meer levende organismes dan er mensen op aarde zijn. Onder het Maaiveld toont die ongeziene en daardoor onbekende wereld in alle glorie. Van de ‘reusachtige’ bewoners als mollen, slakken en regenwormen, via larven en schimmels tot organismes die alleen met de sterkste microscopen betrapt kunnen worden, als bacteriën en beerdiertjes. De beelden lijken zo uit een peperdure sciencefiction-productie te komen, maar zijn gewoon gemaakt in de Nederlandse bodem. De documentaire geeft zo een unieke kijk op de aarde en je krijgt daardoor nog meer respect voor de kracht en inventiviteit van moeder natuur.
Verhaallijn Onder Het Maaiveld
De film Onder Het Maaiveld vertelt het verhaal van een groepje stedelingen die denken en dromen dat het anders kan, en dat op een bescheiden stukje grond in de praktijk brengen op het erf van een boerderij in Stokkelaarsbrug bij Abcoude. ‘Rode draad’ en voice-over in de film is schooltuindocent Marc van Will, die al wroetend in de aarde met z’n blote handen en al onderzoekende op zijn eigen plek als bij grotere telers en wetenschappers, tot nieuwe inzichten komt.
De film peilt de stand van de bodem op diverse plekken in Nederland, met uitstapjes naar Utrechtse bushokjes (die speciale tuindaken kregen in het kader van de vergroting van biodiversiteit), het eerste Nederlandse voedselbos, Ketelbroek in Groesbeek, een bijzondere buurttuin bovenop een Amsterdamse snelweg en boeren die vanuit de bodem werken. Een vitale bodem blijkt essentieel voor de verduurzaming van voedselproductie en is daarmee een belangrijk wapen in de strijd tegen klimaatverandering.
Bodemleven-project
Onder Het Maaiveld is gemaakt met medewerking van internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN NL, wetenschappers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), Naturalis, Wageningen University & Research (WUR), Micropia in ARTIS en tal van andere deskundigen.
De film is onderdeel van het programma Onder het Maaiveld, een driejarig project van IUCN NL, De Vlinderstichting, het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen University & Research (WUR). Samen werken zij aan een structurele verandering in de omgang met de bodem, die herstel van het bodemleven mogelijk maakt en het bodemleven op waarde schat. Met de jaarlijkse Bodemdierendagen nodigen ze het publiek uit om kennis te maken met het bodemleven.
Meer lezen over bodemleven
- Favoriete plantenlijstjes voor verschillende bodemtypes
- ‘Proef’ je malse tuinaarde tijdens de Bodemdierendagen
- Bokashi maken van je plantaardige keukenafval
- Compost maken doe je zo
- Azijn helpt niet tegen onkruid en vernietigt je bodemleven
- Plantchemie is mijn boek over bodemverbetering met organisch materiaal