Kom van het boerenleven proeven in Groningen

Het boerenleven… Er worden vele televisieprogramma’s over gemaakt. In Groningen kun je het zelf gaan beleven. Voor het opdoen van meer kennis en begrip. En voor: verwondering en smaakbeleving. Want de landbouw en veeteelt kent vele verhalen en heerlijke producten.

Waddenland ligt in het noordwesten van de provincie Groningen, het is ongeveer het gebied tussen het Lauwersmeer en de stad in. “Landbouw is een van de economische pijlers van deze regio. Tachtig procent van het land bestaat uit landbouwgrond. En dat bepaalt de geuren, smaken, kleuren, het uitzicht, de omgeving en de eigenheid van het gebied. Er wordt van alles verbouwd en geproduceerd”, vertelt Rens Kalsbeek van Toerisme Waddenland. “Toch zagen wij dat toeristen en inwoners, maar ook toeristisch ondernemers, weinig met de boeren en het boerenleven in aanraking kwamen en niet wisten wat daar allemaal gebeurt op die bedrijven, en wat er op land gebeurt: welke gewassen worden er geteeld, hoe werkt het zaaien en oogsten? Ze fietsen, rijden of wandelen langs het land en de boerderijen, maar daar blijft het bij. Daarom hebben wij het project ‘Waddenland Boerenland’ opgezet.”

Hoe werkt het dagelijkse boerenleven?

Zo’n vijftien boerenbedrijven doen het komende seizoen mee aan de Open Boerderij Dagen. De eigenaars vertellen dan over hun bedrijf en leiden mensen rond. Zo brengen ze de landbouw dichterbij en leren ze bezoekers waar hun dagelijkse kost vandaan komt. Rens: “We kopen onze boodschappen tegenwoordig veelal bij de supermarkt en leggen niet altijd meer een relatie met de producent van al die producten in ons karretje. Dat wilden we veranderen. Mensen bewust maken van het feit dat veel van hun dagelijks eten dichtbij wordt verbouwd.”

De komende zomermaanden is er een kalender met themadagen, zoals de Kom-Bij-De-Boer-Over-De-Vloer en de Stel-Je-Eigen-Maaltijd-Samen Route. Rens: “Dan kun je bijvoorbeeld inkopen doen voor een borrelplank of hutspot, of juist meer leren over de bedrijfsvoering zelf. Zo begrijp je vanzelf meer van het boerenleven.”

Op deze website vind je de agenda van 2018.

Boerenleven

Duizend jaar boeren in Groningen

Even een stukje geschiedenis om het boerenleven in dit waddengebied te begrijpen. Dat is namelijk een bijzonder proces geweest en heeft geleid naar hoe het nu inmiddels reilt en zeilt.

Rond 1000 na Christus begonnen de bewoners in dit gebied dijken aan te leggen om zich te beschermen tegen het opkomende zeewater. Het aangeslibde land buiten de dijken werd gebruikt door de boeren, want dat was heel vruchtbaar. Later begonnen de boeren die gronden in te polderen, en zo breidden ze stukje bij beetje hun landbezit uit. Sommigen van hen wisten met dat inpolderen flinke stukken grond te verwerven en van de opbrengsten ervan werden ze steeds rijker. Vandaar dat je in het Groninger land zoveel indrukwekkende boerderijen en landhuizen ziet staan.

Ik ging kijken bij drie verschillende boeren bedrijven die meedoen aan Waddenland Boerenland, om het Groningse boerenleven te ontdekken. Ik ontmoette bevlogen mensen met ieder een eigen bedrijfsvoering.

1. Mieke van boerderij WaddenMax: biodynamische zuivel

Boerenleven

Wat een mop. Rijd ik helemaal naar Hornhuizen in het uiterste noorden van Groningen, beland ik aan tafel bij mensen van mijn Brabantse geboortegrond: de ouders van eigenares Mieke, die toevallig nu ook op bezoek zijn. Ik schuif aan als mevrouw Frijters net een enorme pan groentesoep met balletjes op tafel heeft gezet, want ze eten hier warm tussen de middag. Zo zit ik ineens soep te eten met opa, oma, kinderen, eigenaren Ben en Mieke en stagiaire van de Agrarische Hogeschool uit Dronten. Aan tafel wisselen we namen en plaatsen uit die we allemaal kennen.

De boerderij is eigendom van Bens familie. Zijn vrouw Mieke Frijters: “In 2003 is mijn schoonvader Max van Tilburg hier neergestreken en heeft er zijn biologische bedrijf voortgezet, nadat zijn bedrijf in het Zuid-Hollandse Hagestein was uitgekocht. Dat was vanwege de aanleg van rivierverbeteringen tegen overstromingen. Hij is toen overgestapt naar een biodynamische boerderij, dat weer verder gaat dan biologisch boeren. Inmiddels heeft zijn Ben het familiebedrijf overgenomen, nadat wij eerst zelf nog jarenlang in Frankrijk hebben geboerd.”

Brabanders aan de wadden

Hun boerderij staat prachtig aan ‘het einde van Nederland’. Achter hun terrein ligt een oude dijk en daar is ook weer de hogere zeedijk te zien, waarachter de wadden zich uitstrekken.
“Wij hebben een circulair bedrijf, dus alles hangt met alles samen, het is een gesloten ecologisch systeem. Ook mag ons terrein een beetje rommelig zijn, dat hoort bij onze filosofie van het biodynamische boerenleven. Er hoeft niet overal gemaaid te worden, omdat dat netjes staat.”

Op WaddenMax staan ruim 80 koeien, die samen 650.000 liter melk per jaar opleveren. De koeien grazen in de zomer in de wei. In de winter verblijven ze in de potstal met stro, een bijzonderheid aan deze boerderij.

Biodynamisch boeren houdt onder andere in dat het veevoer grotendeels zelf wordt verbouwd. Ook lichamelijke ingrepen aan de dieren, zoals onthoornen, is niet toegestaan. Voor de biologisch-dynamische zuivelproducten gelden nog extra regels zoals: de melk mag niet gehomogeniseerd zijn en aan kaas mogen geen aroma’s als smaakstof of lysozym worden toegevoegd. Als de boer aan alle eisen voldoet, mogen de producten het Demeter-keurmerk voeren.

Michelin-restaurant

Vijftien procent van de melk is bestemd voor de eigen kwark, yoghurt, karnemelk, boter en kaas. De rest wordt gekocht door een kaasfabriek die er biodynamische kaas van maakt. “Ook leveren we aan lokale afnemers, zoals de sterkok van de Piloersemaborg, Dick Soek, en aan de lokale groenteboer en kaasboer.

In de winkel van Mieke koop ik verse kwark, karnemelk, kaas en een emmer yoghurt. Daar smullen we thuis de hele week van.

2. Jolanda van boerderij Kleikracht: rauwmelkse bio-kaas

Boerenleven

Ik kom vanaf het Reitdiep aangewandeld over het Pronkjewailpad en zie de 70 koeien van Martin Wiersema en Jolanda Roggeveld al grazen. Met hun tanden trekken ze het gras los om het kort te kauwen en in te slikken. Achter hen draait een windmolentje: de boerderij kan het helemaal af met stroom van dit apparaat.

Een biologische boerderij waar kracht, smaak en gezondheid bij elkaar komen, zo betitelen de eigenaren hun bedrijf.

Dierwelzijn voorop

De biologische melkveehouderij Kleikracht in Winsum heeft als uitgangspunt dierenwelzijn. Martin: “We gebruiken geen chemische middelen. Ook doen we in het voorjaar aan ‘weidevogelbeleid’. Dat betekent dat we alleen vaste mest gebruiken, checken waar de nesten zitten, de kuikens van de vogels eerst groot laten worden en dan pas maaien, en… we jagen kraaien weg zoveel dat kan, want die azen op de jonge vogels.”

Kleikracht is ook kaasmakerij. “Sinds 2008 hebben we dit bio-melkveebedrijf, vanaf 2104 zijn we zelf biologische, rauwmelkse, échte boerenkaas gaan maken”, vertelt Jolanda. Het is volgens haar de lekkerste kaas van Nederland en als ik een stukje proef, kan ik dat niet tegenspreken!

Gemiddeld maken ze op Kleikracht één keer per week kaas. Voor het stremmen gebruiken ze dierlijk stremsel. “Rauwmelkse kaas heeft een zachtere smaak. In de VOC-tijd namen mensen al kaas mee voor onderweg, en pasteurisatie bestond toen nog niet. In de fabriek pasteuriseren ze kaas en daardoor verandert de structuur van de enzymen. Bij onze kaas gebeurt dat niet, daarom is het lekkerder en gezonder.”

Geneeskrachtige kennis

Jolanda – ook natuurgeneeskundige – gebruikt allerlei kruiden in haar kaas. “Mijn persoonlijke favoriet is de kaas met fenegriek, maar er is ook mosterd, komijn, brandnetel, sambal, truffel, peterselie/ui en honingklaver.”

In de boerderijwinkel, die op donderdagmiddag, vrijdagmiddag en zaterdag open is, zijn meer streekproducten te koop en ook ligt er vlees van eigen huis in de vriezer.

3. Geert Jan: internationale precisielandbouw

Boerenleven

Agrarisch ondernemen is een beroep dat constant in beweging is. Overheidsregels, klimaatverandering, nieuwe technologische mogelijkheden en de veranderende vraag van consumenten en supermarkten: elke boer heeft zijn eigen modus gevonden om hierop in te spelen. De ‘buurman’ van WaddenMax is Geert Jan Duisterwinkel. Hij heeft een bedrijf waar juist schaalvergroting en digitalisering voorop staat.

Urenlang de juiste koers

Geert Jan gebruikt precisielandbouwwerktuigen, zodat je niet meer je uren geconcentreerd op een trekker nauwgezet je route moet rijden, met je ogen gefocust op de juiste ‘groef’. Dat is bij enorme lappen grond namelijk bijna niet vol te houden. Nu zorgt de computer er met behulp van gps voor dat de juiste koers exact wordt gevolgd. “Dan heb ik tenminste tijd om over andere dingen na te denken”, lacht Geert Jan. Hij heeft ook nog een tijdje moderne technologieën zoals drones ingezet om de groei van de gewassen in kaart te brengen, maar dat bleek hem niet te liggen. Dat is een technisch vak apart.

Geert Jan verbouwt onder andere pootaardappelen en suikerbieten. De lichtere kleigrond hier leent zich daar uitstekend voor. Pootaardappelen zijn een belangrijk exportproduct. Andere landen kopen deze in om er op hun eigen akkers consumptie- en fabrieksaardappelen mee te telen. Zo gaan de in Groningen geteelde aardappelen de hele wereld over.

Tijdens de Open Boerderijdagen kun je bij Geert Jan kennis maken met zijn gps-gestuurde tractor, en mag je er ook even in meerijden. Het bedrijf Agrifly komt die dag op zijn bedrijf langs met een demonstatie van drones. Zo kun je zien hoe deze worden ingezet om de bemesting van de grond zo optimaal en dus zo milieuvriendelijk mogelijk aan te pakken.

Boerenleven — Deze oude tractor is gerestaureerd door de vader van Mieke Frijters van WaddenMax. Inmiddels is een landbouwwerktuig als dit pure nostalgie voor de meeste boeren.

TIP: de LANDLOOP-Wandelroute

Samen met enkele boeren heeft Stichting Spelt Pieterburen een wandelpad van ongeveer 1,5 uur uitgezet over maaipaden en trekkerpaden. Zo kom je al wandelend langs diverse agrarische gewassen en passer je dobben, dijken, kwelders, polders, stuwen en wad.
Startpunt: tussen Pieterburen en Wierhuizen bij een boerderij. Volg de gele wegwijzers en infoborden. De routebeschrijving kun je hier downloaden: LANDLOOP-Wandelroute

De gewassen op de akkers van Waddenland

Op de akkers in Groningen zie je aardappelen, wortelen en suikerbieten staan, maar ook koolzaad – voor margarine, biobrandstof en smeer- en wasmiddelen. Daarnaast wuiven er vele graansoorten op de velden, zoals tarwe, rogge, haver, gerst, spelt en boekweit. Zomertarwe wordt als baktarwe gebruikt voor brood. Wintertarwe dient vooral als veevoer. Spelt is een sterk oergewas, was een tijdje vergeten, maar bakkers gebruiken het nu weer volop. Gerst is herkenbaar aan z’n lange haren, in Groningen wordt met name zomergerst voor bierbrouwerijen geteeld.