De Groninger landschapschilders van De Ploeg

Vereniging De Ploeg werd meer dan 100 jaar geleden opgericht door een groep gretige jonge kunstenaars. Zij wilden in 1918 de kunstwereld van Groningen opschudden en verrijken. Bekend werden ze, om hun expressionistische landschappen in bonte tinten. Een eeuw later bestaat De Ploeg nog steeds en dat is reden voor een feestelijke expositie. Mét fiets/wandelroutes door het fameuze Groninger land, want dat is ook anno nu de muze van vele kunstenaars.

Kunstenaar Jan Altink kwam in 1918 met de naam De Ploeg voor de vereniging. De jonge garde wilde namelijk de antieke waarden en normen in de kunst afschudden. De angry young men moesten dus een nieuwe wereld voor zichzelf zien te ontginnen, er moest worden geploegd!

Dat gingen ze doen met veel activiteiten en exposities. Je ziet dat hun werk uit die tijd sterk is beïnvloed door het expressionisme en zo werd het Gronings Expressionisme geboren. De aanhangers schilderden met een kenmerkende verf waarin bijenwas en benzine was verwerkt: wasverf. In bonte tinten, want de vrijbuiters waren bezeten van kleur. En: van het landschap om hen heen.

Typisch Groningen

Hoge luchten, verre horizonten, enorme akkers. Bermen vol fluitekruid, rijen knotwilgen langs een sloot. Romantische wierdendorpjes met een kerkje op het hoogste punt. Boerderijen midden in de immense wijdsheid van de landbouwpercelen, verscholen in het groen. Contrasterende kleurvlakken. Een gekanaliseerde rivier die door het landschap snijdt.

Dat is typisch Groningen en dat landschap werd de muze van de schilders uit de begintijd. Ze schilderden dan ook veel in de openlucht.

Ik lees in een persbericht over De Ploeg: “Er was een drang naar buiten, naar de natuur. Dat bleef de onderstroom in de Groninger kunst. De noorderling is geen urbanist, hij is een geboren natuurmens. De ezel stevig in de klei geplant, maakten de schilders hun schilderijen het liefst en plein air (…). Groningen het land, een grote ruimte gevuld met licht en wind.”

“Als de zon schijnt krijg ik altijd de kriebels, dan moet ik eruit om te werken’, zei schilder Jan Altink begin vorige eeuw.

“Het Groningse landschap riep om geschilderd te worden. In de winderige noordelijke sfeer met z’n sterke kleuren en grote ritmen vonden we een bron van inspiratie voor een nieuwe vorm van kunst; de stemmingspoëzie van de Haagse school had afgedaan”, legde Ploeg-lid Johan Dijkstra de voorkeur van de schilders voor het stoere Groninger landschap uit.

de ploeg
Ploeg-lid Harriët Geertjes schildert landschappen, de kleine werken op deze foto zijn voorstudies voor de tentoonstelling in Museum Wierdenland in 2018. Ik zocht in het landschap naar bijpassende foto’s.
de ploeg
Boven: een foto van het Reitdiep met dreigende wolken (van mij) en rechts een detail uit een kunstwerk van Janny van der Woude. Beneden: werk van Bé Kracht met bomen en eveneens het Reitdiep in beeld. Daarnaast een bomenplaatje (van mij) in Ezinge.
Boven: Lakenvelder koeien bij Landgoed Verhildersum en rechts een detail van een schilderij van Jan van der Zee: Landschap met koeien en korenschoven. Onder: Detail van een schilderij van een boerderij door Jannes de Vries en rechts een foto (van mij) van een uitzicht op een hoeve in Ezinge.
de ploeg
Drie keer het terpkerkje van Ezinge in beeld. Van linksboven naar rechtsonder: Reinier van der Berg, foto van mij, detail uit een werk van Joke Klaveringa. Het vierde beeld is een detail van een schilderij van Arie Zuidersma die de kerk in Hegebeintum vastlegde.

De Ploeg anno nu

De Ploeg bestaat nog steeds en heeft 20 leden. Vandaag de dag hebben deze kunstenaars net als vroeger allemaal hun eigen stijl en werkwijze. De een fotografeert, de ander schildert of tekent, en allemaal hebben ze een eigen signatuur en onderwerpkeuze. “Onze tentoonstelling Kunst op Sporen legt hier de nadruk op”, licht museumconservator Ellie Komrij toe. “Het expressionisme uit de jaren twintig is wel het bekendst, maar er zijn altijd kunstenaars van De Ploeg geweest die in verschillende stijlen werkten. Kwaliteit is het uitgangspunt van de kunstkring.”

In Museum Wierdenland in Ezinge is een wandel- of fietstocht verkrijgbaar  van 9 kilometer, langs de plekken waar De Ploeg-werk is gemaakt, vroeger en nu. Deze gaat vanuit Ezinge naar Aduarderzijl en Feerwerd.

De Ploeg Museum Wierdenland
Conservator Ellie Komrij en kunstenares Josefien Alkema van De Ploeg leggen de laatste hand aan de tentoonstelling in Museum Wierdenland.

Het is mooi om te zien dat het Groninger landschap voor een deel identiek is aan dat uit 1918 en dat het nog steeds inspireert.

De Ploeg Josefien Alkema
Kunstenares Josefien Alkema werkt met natuurlijke ‘kwasten’.

Josefien Alkema is een De Ploeg-lid van nu. Zij maakt werk met inkt en gebruikt als ‘penseel’ rietpluimen, hortensiabloemen, gedroogde bereklauwschermen en sedumbloemen. Haar tekeningen krijgen daardoor een subtiele uitstraling, met zachte veegjes inkt die het karakter van een landschap of natuuronderwerp weerspiegelen.

“Dit werk heet Brushwood, dat betekent kreupelhout, een geheimzinnig woord vind ik altijd, een beetje ondefinieerbaar wat dat precies is. Brush is ook kwast, dus in dit geval een mooie dubbele betekenis, omdat ik eigenlijk ‘wood’ of andere natuurlijke materialen als kwast gebruik.”

“Ik gebruikte al wel vaker een takje, om even wat bij te werken. Sinds vorig jaar werk ik alleen nog maar met deze tools. Er ontstaat daardoor een nieuwe beeldtaal, een ander handschrift. En zo worden de afbeeldingen als vanzelf wat abstracter. Ik teken vaak buiten, voor de ervaring van de lucht en de beweging om me heen.”

de ploeg
Brushwood – door Josefien Alkema.
De Ploeg - volgende generatie
De nieuwe generatie krijgt in Ezinge les in landschapstekenen, de traditie van De Ploeg leeft voort. Foto’s van Joke Buist uit Ezinge.
de ploeg
De routekaart van Museum Wierdenland langs het kenmerkende landschap van De Ploeg.

De Ploeg 100 jaar

Op deze jubileumwebsite is meer te lezen over wat er te doen is rondom het eeuwfeest van De Ploeg. Verder is er inmiddels ook een fietsroute vanuit de stad Groningen te volgen langs De Ploeg-landschappen.

Meer lezen over het Groninger landschap

Deze website houdt statistieken van uw bezoek bij. Wij gebruiken hiervoor Google Analytics, maar zonder persoonlijke gegevens door te geven. Geef hier uw keuze aan.