AVONTUURLIJK TUINIEREN * Als je je tuin wilt laten zien aan andere liefhebbers, hoe pak je dat dan aan? Ik doe 18 juni mee met de Toffe Tuinenroute, samen met de afdeling van Groei&Bloei regio Tilburg en vroeg ervaren open-tuin-organisatoren om tips.

De Nationale Tuinweek 2023, van 10 tot en met 18 juni, heeft als thema ‘de klimaatvriendelijke tuin’. Tuinvereniging Groei & Bloei organiseert in die week diverse activiteiten om mensen te inspireren om hun tuin, balkon, dak- of buurttuin zo klimaatvriendelijk te maken. De tuinweek wordt afgesloten met het Open Tuinenweekend (17 en 18 juni) waarin meer dan 1.000 particuliere tuinen opengesteld worden voor publiek. Zo ontdek je de mooiste groen paradijsjes van Nederland. In veel regio’s is er zelfs een speciaal routeboekje beschikbaar. Kijk voor een overzicht van alle open tuinen op www.groei.nl/tuinweek.

In Tilburg wordt al 10 jaar de Toffe Tuinenroute langs klimaatvriendelijke tuinen georganiseerd, dit jaar doet mijn woonplaats Goirle voor het eerst mee, en ik besloot aan te haken. Ik schreef net het boek ‘Van tegeltuin naar jungle‘ over deze tuin en wil graag laten zien hoe die er nu bijligt en tips geven aan mensen die ook hun tuin willen onttegelen.

Hoe organiseer je zoiets?

Ik doe zelf dit jaar ook mee met mijn achtertuin, tijdens de Toffe Tuinenroute waar onze plaatselijke afdeling van Groei & Bloei bij aanhaakt. Maar hoe organiseer je zo’n open-tuindag?

Ik belde enkele ervaren tuiniers die al járen hun tuin openstellen voor tips, trucs en anekdotes.
Hoe is het om wildvreemden zomaar in je ‘lust en leven’ te laten rondwandelen? Tilly Vriend van De Vriendenhof in Wanneperveen: “In het begin is dat een gek idee. Dan denk je: is die tuin wel aantrekkelijk genoeg, zullen de bezoekers dat stukje tuin niet vergeten te bekijken, moet ik ze niet nog van alles gaan aanwijzen? Maar dat ging allemaal goed en vanzelf. Het allerleukste is wanneer mensen hebben rondgedwaald en ze komen vertellen wat ze gezien hebben. Met die frisse blik van een ander zie je je eigen tuin weer opnieuw. Dat vind ik het meest boeiende van een open dag organiseren. Soms kom je ook op ideeën in die gesprekken. Dan hoor je over plantcombinaties, of over een bepaalde variëteit boom of struik. En ook leuk is dat mensen je op hun beurt uitnodigen om bij hen in de tuin op bezoek te komen. Daar zijn in de loop der jaren mooie contacten uit voortgekomen.”

De voorbereiding

Tip 1: Durf

Rika van Delden van Tuinfleur in Oostwold: “Via Groei en Bloei zoeken ze altijd bezoektuinen. Ze vroegen of ik meedeed. Als ik zie hoe mijn tuin er toen uitzag, vergeleken met nu, dan denk ik: hoe durfde ik dat! Haha. Ik heb toen een avondopenstelling gedaan en iedereen was zo enthousiast. Van het een kwam het ander en heb ik de tuin vaker opengesteld. Ik vond het heerlijk, ik ben echt een mensenmens, mijn man ook. Sindsdien zijn we al 25 jaar elke zondag open en ik heb het nog nooit vreselijk gevonden en ook nog nooit géén bezoekers gehad, het is echt iedere zondag een feestje.”

“Ik kreeg de vraag of ik een groep in mijn tuin wilde ontvangen, via mijn natuurgidscursus van het IVN. Ineens hoorde ik van een kennis enthousiast dat ik open tuin hield. Dat bleek zo in de krant te staan. Schrikken natuurlijk. Voor mijn gevoel was de tuin nog lang niet af”, herinnert tuinierster Thea van Maldegem van de Garden Guesthouse in Oostkapelle zich haar ‘eerste keer’. “Een vriendin heeft me toen geholpen met het plaatsen van wilgentenen objecten op open plekken. Ik had helemaal niet in mijn rats hoeven te zitten, want het werd een heel leuk weekend, met veel enthousiaste bezoekers en veel uitwisseling.”

Lily de Boer van In de tuin van Dorth: “In het eerste jaar zaten we duimen draaiend te wachten op bezoekers, hadden we nog tijd om rustig koffie te drinken en krantjes te lezen. Het tweede jaar was het al wat drukker en afgelopen jaar werden we overweldigd door het grote aantal gasten en hun enthousiasme. Dat die eerste lockdown voorbij was, maakte dat mensen graag op pad gingen naar een evenement waar ze niet hoefden te reserveren en vrij konden rondlopen. Dan is een open tuin natuurlijk een fantastische gelegenheid. Mijn tip is: blijf relaxt! Als het niet perfect is, het zij zo… Ik leg wel de lat elk jaar hoger. Maar wanneer de stress tijdens de voorbereiding me te veel wordt, denk ik terug aan dat zorgeloze eerste jaar. Want hé, ik tuinier voor m’n lol.”

Ook Eddie en Heleen van de Tuin Rondom in het Gelderse Hengelo vinden dat je gewoon jezelf en je eigen manier van tuinieren mag laten zien. Dat is een goed uitgangspunt om een open dag aan te durven. “Eddie is kunstenaar en deed een keer mee aan een atelierroute. Toen besloten we ook de tuin open te stellen, want we wilden graag laten zien wat we met het voormalige weiland aan het doen waren. We kregen goede reacties en mensen bleven lang hangen. Er waren echter ook mensen die één blik wierpen en meteen weggingen. Tsja … Onze tuin is nogal wild en sommige mensen vinden dat rommelig. Wij hebben belangstelling voor aanwaaiplanten, zoals wij onkruid noemen. Niet iedereen kan dat waarderen. Maar elke tuin heeft z’n eigen publiek en wij zien de laatste jaren steeds meer een bezoekersgroep ontstaan die onze manier van tuinieren aantrekkelijk vindt. Die snappen dat onze tuin gaat om de beleving en dat-ie altijd in ontwikkeling is. En het hoeft ook niet overal supernetjes te zijn. Het is geen Chelsea Flower Show.”

Tip 2: Bedenk een naam en een verhaal

Wat opvalt bij het bekijken van de websites, de folders en de sociale media waarmee eigenaars hun open tuin aanprijzen, is dat elke tuin een eigen naam heeft, en een goed verhaal. Bedenk wat er bijzonder is aan je tuin. Wat is boeiend om te vertellen, over de geschiedenis, de tuinier, de plantensoorten, de streek? En vaak ontstaat zo’n verhaal ook door juist je tuin open te stellen: je hoort de vragen van bezoekers, of hoort jezelf ineens je klinkende tuingeschiedenis vertellen.

Tip 3: Regel vrijwilligers

Ben je bang dat je niet genoeg tijd hebt voor je gasten of je tuin? Zorg voor ondersteuning. Trommel vrienden en familie op om mee te helpen de tuin toonbaar te krijgen, of om op de open dag hand- en spandiensten te verrichten, of ook uitleg te geven, zodat je jezelf met de ontvangst van bezoekers kunt bezighouden.
Lily de Boer: “Op open dagen zit mijn moeder van 80 achter de kassa, werkt er een wilgenvlechtster in de tuin en staat er een hobbykweekster met bijzondere planten voor de verkoop.”

Tip 4: Zorg voor publiciteit

Als niemand weet van je open dag, dan komt er geen kip, dat is zonde van alle moeite en energie. Dus roeptoeter goed!

Als je in de landelijke bladen wilt meeliften, dan moet je vaak al maanden van tevoren de data opgeven van je evenement.
Maak een duidelijk persbericht over je open tuin. Stuur altijd een aantrekkelijke foto mee. Dan heb je meer kans op plaatsing.
Nodig een lokale journalist uit om een verslag te komen maken. Zorg dat je elk jaar wat echt nieuws te melden hebt, want journalisten komen af op nieuws: het zoveel-jarig bestaan van een tuin, een thema, een bijzondere activiteit, een samenwerking met de lokale natuurvereniging, een nieuw tuingedeelte, verzin het maar.
Maak een eigen website of een pagina op Facebook of Instagram waarop mensen meer informatie over je tuin kunnen vinden. Met de adresgegevens, maar ook een omschrijving van de tuin, het verhaal en wat aantrekkelijke foto’s natuurlijk. TIP: Op Facebook kun je van je open dag een Evenement maken, dat je kunt delen.
Probeer in een tijdschrift of televisieprogramma te komen met je tuin en nodig een tuinfotograaf of redacteur uit, wie weet!
Schiet met je smartphone een filmpje van je tuin in volle glorie en deel dat op je website of sociale media, of vraag een handige persoon uit je omgeving om dat te doen. Video’s werken goed op sociale media en op je website.
Maak een folder en leg die bij campings, hotels en toeristische hotspots in de buurt.
Hang een poster voor het raam.
Gebruik Whatsapp-groepen om een digitale uitnodiging rond te sturen: je familie, de buurt, de sportclub. Die uitnodiging kunnen mensen weer doorsturen naar anderen.
Op de dag zelf: zet een bord aan de weg en krijt pijlen op de stoep, plak pijlen op met tape of maak houten bordjes die wijzen naar je tuin.

Eddie en Heleen: “Onze website en Instagrampagina hebben enorm geholpen bij het krijgen van een achterban die jaarlijks terugkomt.”

Tip 5: Werk samen

Zijn er meer tuinliefhebbers in je omgeving die een open tuin organiseren? Of mensen in je tuinclub die er oren naar hebben? Kijk of je onder een bepaalde noemer gezamenlijk wat op touw kunt zetten. Dan kun je ook de kosten voor bijvoorbeeld de publiciteit, een folder of zelfs website delen, en taken verdelen.

Tilly Vriend: “Wij organiseren bijvoorbeeld samen met drie andere tuinen een Rondje Nazomertuinen elk jaar in september, omdat er dan nog zoveel moois staat te bloeien.”

De open dag zelf

Tip 6: Wees gastvrij

Waarschuw de buren van tevoren
Zorg voor voldoende parkeerruimte/fietsenstalling en overleg met de buren als je wat overlast verwacht.
Zet koffie, thee en/of een kan (munt)water of icetea met mokken en glazen klaar.
Sommige bezoekers zijn geholpen met een route-aanduiding door de tuin.
Leg papier en pen neer, zodat je namen van planten en andere tips voor mensen kunt opschrijven.

Tilly Vriend: “Als je iets zelf hebt gebakken, is dat honderd keer gezelliger dan een pak koekjes van de supermarkt presenteren. Ik maak vaak een appelkruimel-plaatkoek. Dat is supermakkelijk en je hebt veel stukjes om uit te delen.”

Mijn tip: als je niet zo’n bakker bent, koop dan bijvoorbeeld luxe kruidkoek, presenteer die op een mooie schaal of etagère: staat ook gezellig. Bij erg warm weer zijn stukjes watermeloen op een prikker een welkome traktatie.

Tip 7: Maak wat van je ontvangst

Probeer alle bezoekers te verwelkomen, dat wordt zeer gewaardeerd.
Geef aan dat ze bij vragen altijd bij je terecht kunnen en waar je dan bent te vinden.
Wel of niet rondleiden? Besef: er zijn mensen die graag worden rondgeleid, maar een evenzo grote groep bekijkt liever op eigen tempo de tuin; die ervaren een rondleiding als te dwingend. Bied beide mogelijkheden aan. Bij groepen kun je daar ook naar informeren: wie wil er mee met de rondleiding en wie loopt liever zelf rond?
Wel of geen entree? Dat is aan jezelf. Sommige tuiniers stellen hun tuin gratis open, sommige tuiniers kiezen ervoor enkele euro’s te vragen om de organisatiekosten te dekken. Vaak is daar dan wel een kop koffie en wat lekkers bij inbegrepen. Entree vragen kan in drukke regio’s of kleine tuinen ook een manier zijn om de aantallen bezoekers te reguleren.
Bepaal van tevoren: zijn honden welkom? Bij mij in de tuin is het nogal krap en kunnen kwispelhonden in hun enthousiasme van alles omver slaan. In hetzelfde licht: vraag mensen in een krappe tuin vriendelijk of ze hun rugzak willen afdoen.
Maak fijne zithoekjes, of hang bijvoorbeeld een comfy hangmat tussen twee bomen op van hangmatwereld

Quotes:

Tilly Vriend: ”Bij het ontvangen van groepen vertellen wij eerst kort ons tuinverhaal. Mensen zijn dol op de geschiedenis en tuk op tips. Ze willen weten wat voor grond je hebt en wat je doet aan bemesting. En ze horen graag over fouten, dus vertel ik wat er allemaal mis is gegaan. Daarmee laat ik zien dat ik ook maar een tuinier ben die met vallen en opstaan heeft bereikt wat ik nu heb.”

Tilly Vriend: “Je hebt types die, wanneer het allang vijf uur is geweest, nog steeds in de tuin rondlopen. Die moet je dan subtiel duidelijk maken dat de open dag ten einde is, voor die persoon gezellig bij je borrel met vrienden aanschuift. Dat is ons een keer gebeurd.”

Heleen van tuin Rondom: “Het is zo fijn om met een bezoekster op je favoriete bankje neer te strijken en die te horen zeggen: ‘Wie had nou vanochtend kunnen denken dat ik vanmiddag op zo’n mooie plek zou zitten.’ Dat geeft zoveel meerwaarde, anderen van je tuin laten genieten.”

Lily de Boer: “Er zijn mensen die lang, soms wel vier uur blijven. Die gaan lekker zitten onder de hooiberg of aan de vijver en genieten vooral van de rust.”

Tip 8: Ken de plantennamen

Je gaat zeker vragen krijgen over namen van planten, dus zorg dat je die paraat hebt. Tuinliefhebbers willen weten welke variëteit astrantia, roos of dahlia daar staat. Hang bij twijfelgevallen voor jezelf een kaartje onder in de plant, dat je altijd kunt opduiken.

Tip 9: Bied zaden, planten of stekjes aan

Bezoekers nemen graag een souvenir mee. Zaden, planten, stekken. Zet ze bij de uitgang en vraag er een zacht prijsje voor. Een alternatief is een lijstje klaarleggen met adressen van de lokale kwekers waar je je planten vandaan haalt.

Tilly Vriend: “Soms haal ik een paar kistjes planten bij onze lokale kweker. Bijvoorbeeld als salvia ‘Amistad’ volop in bloei staat, daar worden bezoekers heel hebberig van.”

Tip 10: Heb vertrouwen

Het is heel wat om zomaar wildvreemden in je tuin te laten. Wat nou als ze stiekem wat meenemen of vernielen? Alle tuiniers die we spraken zeiden dat dat enorm meevalt. Tuinbezoekers gedragen zich over het algemeen keurig en als ze een stekje of zaadje willen, dan vragen ze het. Tilly Vriend: “Ik herinner mij dat wij naar de tuinen van Ton ter Linden gingen in Ruinen. Daar stond een bordje met een tekst als: de zaden en zaaddozen vormen een integraal onderdeel van de tuin. Het is verboden deze mee te nemen en eenieder die daarop wordt betrapt, wordt onverwijld verwijderd. Dat vonden wij zo streng klinken, dat zouden wij toch nooit zo melden, zeiden wij tegen elkaar. Op een gegeven moment hadden wij open dag gehad en zaten we na te genieten op het terras. Ineens viel mijn oog op tientallen afgeknakte papaverbollen. Hè… hadden bezoekers nou toch stiekem zaden gepikt? Ik had het nog niet gezegd of ik zie een muisje via de stengel naar boven klimmen en aan de zaadbol knabbelen. Precies onder de bol knapte die af. Er was dus inderdaad een zadendief op bezoek, maar deze konden we niet van het terrein afsturen.”

Tip 11: Evalueer

Of je nu alleen of met een groep een open dag hebt georganiseerd, het is slim om na het seizoen te evalueren. Tilly Vriend: “Met Groei & Bloei organiseren wij jaarlijks open tuindagen. In september komen we vervolgens bij elkaar in een van de tuinen. Dan laten we iedereen vertellen wat goed ging en wat er was tegengevallen of meegevallen. Als bestuur maken we dan lekkere hapjes als waardering voor alle deelnemers. Dit bevalt altijd heel goed en op die manier leren ook mensen van elkaar.” Lily de Boer: “Ik organiseer de open tuindagen met andere tuiniers uit de omgeving. De evaluatie is altijd erg gezellig, we vieren de afloop met een wijntje.”