“Kijk, daar groeit weegbree, daar kun je jeuk mee verzachten. Hier staat een sleedoorn, van die bessen maken ze in België jenever. En dit is een wilg, daar zit een stof in waarvan pijnstillers worden gemaakt.” Kan ik je nu ‘achteloos’ vertellen. Ik heb mijn kennis van een meester-herborist die alles weet van kruiden.
Sinds ik begon met het fotograferen van planten en bloemen, ben ik een stuk wijzer geworden wat betreft de namen ervan. Met dank aan een Natuurmonumenten-gidsje, Wikipedia en de Facebookgroep Determinatie van Planten en Dieren kom ik een heel eind.
Maar waar je al die planten voor kunt gebruiken dat weet ik vaak helemaal niet. Een wandeling met een meester-herborist was dan ook een buitenkans. In het kader van de campagne #LimburgLonkt van VVV Zuid-Limburg mocht ik een dagje mee met Blogster Naomi van Putten, die 10 weken met een kek busje door de streek toert en af en toe een mede-blogger op sleeptouw neemt.
Altijd wel iets te vinden
We wandelden afgelopen week met Anne van der Linden in de golvende weiden bij Epen om allerlei planten te ontdekken. “Dat kan ook nu in het najaar nog, want er is altijd wel iets te vinden. In deze periode groeit er nog veel en er hangen interessante bessen en zaden aan struiken en planten”, aldus Anne.
Anne is meester-herborist. Ze deed een studie van drie jaar, nadat ze na 20 jaar Amsterdam terug verhuisde naar haar Limburgse roots en de natuur weer dichter bij haar kwam te staan. Ze beet zich fanatiek in die kruidenstudie vast, met als doel: informatie delen, dus: mensen meenemen op excursies en al het heilzame groen laten ontdekken in workshops. Inmiddels heeft ze een aantal jaren haar bedrijf Kruidenproeverij LindenGroen.
Wat zijn eigenlijk kruiden
“Planten en bomen vallen onder mijn vakgebied. Herboristen gebruiken stengels, takjes, bladeren, boomschors, bloesem, bessen en zaden. Alles wat van nut is voor de mens. In feite zijn dat dus de ‘kruiden’ die we gebruiken voor met name medicinale toepassingen. Maar kruiden worden ook in cosmetica benut, of als smaakmakers aan gerechten toegevoegd, of gebruikt voor verven, van bijvoorbeeld van paaseieren of textiel. Varens, grassen en paddenstoelen behoren niet tot kruiden”, legt Anne uit.
De paardenbloem kunnen we allemaal wel herkennen, maar wist je dat het een supernuttige en veelzijdige plant en bloem is?
De bloemknop kun je koken en eten, dan smaakt-ie naar spruitjes. Van de bloemen kun je een gelei maken die lekkker smaakt bij oude kaas. Het sap uit de steel werkt als anti-puistjesmiddel. De bladeren kun je eten in de sla. Gedroogde paardenbloemwortel kun je gebruiken om thee van te maken die helpt bij lever- en galproblemen.
“Het is zelfs heel gezond om regelmatig dit blad te eten, want er zitten bittere stoffen in die wij als moderne mens momenteel te weinig binnen krijgen, maar die zeer goed zijn voor onze spijsvertering”, weet Anne te vertellen.
Anne: “In Nederland groeien zogeheten ‘invasieve exoten’. Dat zijn planten die uit het buitenland stammen en hier terecht zijn gekomen, maar nu zo hevig en agressief groeien, dat ze allerlei inheemse planten verdringen. De springbalsemien (linksboven) is er een van. Ook de reuze-bereklauw (niet op de foto) behoort tot de invasieve exoten.”
Rechtsboven zie je de veldzuring, die herken je aan de puntige slippen aan het blad. “Maak een soep met blad én stengel: samen koken met een aardappel, peper en zout, fijnstampen en wat room erbij – dat breekt wat zuur af. En is natuurlijk ook gewoon lekker.”
Linksonder: bijvoet heeft blaadjes die aan de onderkant een typische grijzige matte tint hebben. Het is een kruid dat je in de keuken kunt gebruiken ter vervanging van dragon – bijvoorbeeld in mayonaise, azijn, soep of een omelet. Anne: “Bijvoet is familie van dragon, evenals de Absint alsem. Het werkt enigszins verkwikkend.”
Rechtsonder: “Weegbree-aar. Als de zaadjes aan de aren bruingroen zijn, kun je ze eraf rissen en in pannetje met olijfolie 5 tot 6 seconden verwarmen. Daarna afkoelen: is smakelijk als sladressing, beetje nootachtig. De blaadjes van zowel smalle als brede weegbree zijn ook te gebruiken in salades.”
Linksboven: “Sambucus nigra, de zwarte vlier, is de medicijnkast van het volk. Van de bloesem maak je een heerlijke thee: stop een bloemscherm in je glas giet er heet water overheen. Dat helpt overigens tegen hooikoorts. In de bes zit een middel tegen het griepvirus. Je moet de bessen altijd koken en alleen de rijpe gebruiken. Er zit namelijk blauwzuur in en dat is giftig. Ik maak er siroop van. Als je daarvan in de winter regelmatig een theelepel in je thee roert, ben je beter bestand tegen griep.”
Rechtsboven: “Ik leer mensen een kruid goed te kneuzen en dan te ruiken. Vaak doet die geur je ergens aan denken. Twijfel je bijvoorbeeld of je te maken hebt met daslook of iets anders? Als je geen look ruikt, is het geen daslook”, waarschuwt Anne.
Linksonder: “De felle vrucht van kardinaalsmuts is net een mutsje, vandaar de naam.”
Rechtsonder: op pad met de meester-herborist (foto van Naomi van Putten).
Linksboven is zevenblad, dat de Romeinen al aten. Het kan door de sla, in een pesto en in een stamppot.
Rechtsboven: dagkoekoeksbloem. “Dat buisje van de bloem is een schuilplaats voor oorwurmen tijdens de winter.”
Linksonder: “Maak een lekkere azijn door in een flesje witte azijn 3 weken lang wat rode klaver te weken. Daarna zeven en voor de sier 1 rode klaver erin laten.”
Rechtsonder: meidoorn-bessen.
Boven: “Duizendblad heet zo vanwege de duizenden blaadjes, al lijkt het eigenlijk meer op een veer. Dat blad kun je zo door de sla snipperen, net als de witte bloemetjes.”
Onder: “Sleedoorn is een naaktbloeier, dat betekent dat de bloesem al bloeit, voor het blad aan de takken komt. Deze bes wordt gebruikt voor jenever. In feite is de sleedoorn een oerpruim. Hij smaakt een beetje wrang.”
Tips met kruiden van herborist Anne
- Heb je een aft in je mond? Kauw op een blaadje salie. Weg aft. Zo sterk kan een kruid zijn.
- Kruiden bezitten allerlei inhoudsstoffen met verschillende eigenschappen, zoals vochtdrijvend. Gebruik daarom liever geen kruidentheeën en andere medicinale kruidenpreparaten tijdens een zwangerschap. Gember heeft geen negatieve invloed op een zwangerschap en helpt prima tegen misselijkheid. Wel met mate gebruiken!
- Van jong braamblad dat je eerst droogt, maak je een weerstandsverhogende thee. Ook jong frambozenblad levert een lekkere thee op.
- Citroenmelisse met munt en kamille in heet water (gedroogd of vers) = een thee voor maag en darmen.
- Knip een wilgentak in stukjes en laat 3 dagen weken in water: dat vocht is goed om plantenstekken beter te laten wortelen.
- Eet nooit iets van het lelietje-van-dalen, dat is namelijk een zeer giftig plantje dat na inname de dood tot gevolg kan hebben.
- Wist je dat de bast van een wilg salicylzuur bevat? Daarvan wordt aspirine gemaakt. Haal bij de natuurdrogist een zakje wilgenbast of moerasspirea als je een natuurlijk middel zoekt tegen pijn.
Lees hoe je pesto maakt van kruiden
Zo maak je van onkruid uit tuin of berm een ultralekkere smurrie!
Info over kruiden (her)kennen met Anne
Op de website van LindenGroen vind je alle info.
Meester-herborist Anne van der Linden laat je tijdens een kruidenwandeling door het kalkrijke Zuid-Limburgse heuvelland kennismaken met diverse inheemse planten. In een kruidenworkshop, de proeverij, krijg je tekst en uitleg over de werkzame stoffen in kruiden, het oogsten, drogen en bewaren ervan en natuurlijk de medicinale werking van verschillende kruiden. Je leert bekende en minder bekende kruiden herkennen aan uiterlijk, geur en smaak.
Anne kan je leren welke kruiden geschikt zijn om thee van te zetten. Gezond en lekker, maar ook nuttig bij diverse kwaaltjes en klachten. Van vermoeidheid, kriebelhoest, opgeblazen gevoel of gespannenheid.
De kosten voor een kruidenworkshop en/of wandeling variëren, want er is van alles mogelijk, met bijvoorbeeld een kruidenlunch, thee, soep, of een speciaal thema.
#spreadnaturelove
Meer lezen over wildplukken
Meer lezen over Limburg