AVONTUURLIJK TUINIEREN * De Japanse duizendknoop is een akelige woekeraar die hardnekkiger is dan zevenblad. Vele gemeentes en waterschappen trekken momenteel ten strijde tegen deze verwoestende plant in het openbaar groen. Ook op het terrein waar ik tuinier, pal naast mijn perceel, staat er een. En waren er vurige discussies over de aanpak.
Diverse waterschappen, terreinbeheerders en gemeentes zijn in oorlog met de Japanse duizendknoop (Fallopia japonica), een plant die een grote struik kan worden. Het stadsbestuur van Amsterdam trok er zelfs 8 miljoen euro voor uit. Verder zijn er samenwerkingsverbanden opgezet en worden er professionele praktijkdagen aan de bestrijding gewijd. Ook in Groot-Brittannië en de VS is de plant als gevaar aangemerkt.
Waarom wordt die Japanse duizendknoop nu zo fel bestreden? Dat heeft een economische en een natuurvriendelijke reden.
Economische schade
De oersterke en meterslange wortels van de Japanse duizendknoop kunnen veel bouwschade veroorzaken. Ze groeien moeiteloos door zwakke plekken in asfalt, beton of metselwerk. Op die manier kan de plant verwoestend werken op funderingen, verhardingen, infrastructuur, rioleringen en drainagebuizen.
Daarnaast concurreert de plant bestaande vegetatie weg op dijken, oevers en andere taluds, wat ertoe leidt dat die minder stevig worden. En dus zelfs dijkdoorbraken kan veroorzaken op termijn, of elektriciteitshuisjes kan ontwrichten.
Natuurlijke schade
Ook voor de natuur is deze plant een ramp. Hij hoort eigenlijk niet in onze Nederlandse biotoop. De plant overwoekert vanaf april allerlei andere planten en struiken. Zo verdringt hij heemplanten die hier al eeuwen groeien en dan vinden inheemse insecten onvoldoende waard- en drachtplanten om te overleven. En uiteindelijk heeft dan ook de rest van de voedselketen daar last van, want die eten insecten, zoals vogels.
Nachtmerrieplant
De plant bestrijden kost veel geld. Ook vereist die strijd een lange adem. Japanse duizendknoop kan zich makkelijk verspreiden, want hij gedijt op de meeste bodemtypes en plaatsen en hij heeft een groeikracht van zo’n 20 centimeter per week. Nog een nachtmerrie: zelfs het kleinste wortelstukje kan weer aangroeien.
Ai… Het begon in Leiden…
Oeps, en ‘Nederland’ speelt een rol in het verspreiden van deze plant… De Japanse duizendknoop werd in 1823 vanuit Japan ons land ingevoerd door arts en plantverzamelaar Von Siebold. De plant belandde bij een kwekerij in Leiden, en vandaaruit zijn er stekken verder Nederland in gebracht, en in 1850 naar de prestigieuze Kew Gardens in Londen. Van daaruit is de plant verder over Engeland en de Verenigde Staten uitgewaaierd. De eerste waarneming in de Nederlandse natuur werd opgetekend in 1886 en de plant is na 1950 op grote schaal verwilderd.
Zo herken je de Japanse duizendknoop
De plant piept in april met donkerroze pijlvormige blaadjes boven de grond uit. Je ziet ook rode punten, de scheuten, en die groeien rechtomhoog zoals asperges, ze zien er ook zo uit. De groeikracht daarvan is ongekend. Als je die scheuten weghaalt, staat er de volgende dag alweer nieuwe aanwas. Als je die scheuten laat uitgroeien, staan er in mei al bamboe-achtige stengels, die in de weken erop tot 3 meter hoog kunnen worden. Het frisgroene en hartvormige blad wordt zo groot als een volwassen hand. In augustus en september bloeit de plant met witte trossen.
Hoe krijg je Japanse duizendknoop weg?
Er is een website met info voor terreinbeheerders over bestrijding. Dat gaat over kokend water, bevriezing of bepaald maai- of graasbeleid en helaas ook gif.
Heb je deze woekeraar in je tuin? Dan kun je de volgende aanpak proberen:
- Graaf alle plantdelen uit, zeef de grond, er mag geen stukje achterblijven. Gooi het materiaal in de grijze kliko of verbrand het. Gooi het zeker niet op de composthoop of in de groene kliko: je helpt daarmee alleen maar aan verdere verspreiding.
- Maai de plant regelmatig, maak gereedschap schoon en gooi het maaisel weer in de grijze container of vuurkorf tegen verdere verspreiding.
- Waar afgraven of maaien geen opties zijn, kun je afdekken proberen.
Het beleid op onze tuin: oogsten en eten!
Met kaneel is het niet lekker, daar haal je juist de wat muffe ondertoon mee naar boven, zonde.
Bij Un Bietje Groen hebben we het volgende afgesproken: we houden de plant onder controle door de stengels steeds weer uit de grond te trekken en ze… op te eten.
Ikzelf heb de scheuten gekookt en afgekoeld net honing en amandelstukjes vermengd. Dat smaakte lekker in de yoghurt.
Elsje Bruijnesteijn is expert lokaal eten en wildplukken. Zij weet Japanse duizendknoop smakelijk te bereiden, zelfs tot bier. “Elk jaar probeer ik er wat nieuws mee. Het is een wat fris-zure plant met een licht bittertje, die je met zoetere ingrediënten moet mengen. Zo is rabarbercrumble met jonge duizendknoopscheuten lekker en dit jaar heb ik snoepjes gemaakt van duizendknoop gekonfijt in rozensiroop. Het is een veelzijdige plant met gezonde stoffen die onder andere cholesterol afbreken en de kans op dementie verminderen.”
Design en duizendknoop
De Britse Maria Belintani onderzocht de Japanse duizendknoop in haar afstudeerproject om er een andere kijk op te ontwikkelen. Ze wilde een problematische plant omzetten in kansen, door design te gebruiken als een hulpmiddel om iets negatiefs om te zetten in iets positiefs. Ze onderzocht de bijzondere eigenschappen van verschillende onderdelen en de mogelijkheid om de plant in te zetten als lokale grondstofbron.