Genieten in de groenste stad van Zweden: Växjö

GROENE STAD * Växjö is een stad(je) in Småland, een regio in Zuid-Zweden. Het is een van de groenste steden van het land. Vanwege de natuur, maar ook de keiharde cijfers op gebied van klimaatdoelen. Ik fietste er rond en bezocht de 9 grönaste hotspots.

Ging ik ooit naar Zuid-Europa om in een ‘dolce far niente-sfeer’ te komen en een tandje terug te schakelen, dan vind ik dat alles nu eerder in het noorden. Bijvoorbeeld in het Zweedse Växjö. Dat universiteitsstadje ter grootte van Delft heeft een héérlijk tempo. Het is Europa’s grönaste stad, oftewel groenste stad en dat staat voor gezond, gezellig, genieten, geluidsarm en go-with-the-flow.

Op mijn fietstocht rond de stad kom ik bijna geen mens tegen. Ik tref natuur, bijenparadijzen, oude kastelen. Ik zoef (elektrisch) langs meren en natuurreservaten, waar tientallen bedreigde dier- en plantsoorten te vinden zijn. In de stad zelf logeer ik in een superdeluxehotel met een eigen pluktuin, dineer ik een ouderwetse restaurantvilla waar de kok kookt met lokale producten en waar de kelder is gevuld met louter biologische wijnen. Op een heuvel midden in de stad is een stuk land vrijgemaakt voor een community garden, waar iemand me kalmpjes rondleidt, terwijl ze dacht dat ik morgen pas zou komen.

Eerst nog wat cijfers over Växjö

Maar eerst: even wat cijfers over deze Zweedse oase. Want daar kunnen wij nog wat van opsteken in Nederland.

Vorig jaar kreeg het stadsbestuur de European Green Leaf Award. En in 2007 won Växjö al de Sustainable Energy Europe Award, omdat ze er de CO2-uitstoot flink en snel hadden weten te verminderen. Ten opzichte van 1993, is deze gezakt tot onder de 2 ton per hoofd van de bevolking. Ter vergelijking: in Nederland is dat nog 9,92 ton – wat ook deels te wijten is aan onze industrie.

Wat doet Växjö voor de leefkwaliteit?

• De stad is vrijwel vrij van fossiele brandstoffen door een energie- en warmtecentrale die gestookt wordt met afval van de houtindustrie.
• 50% van het afval wordt gerecycled, verteerd of gecomposteerd.
• 88% van de huishoudens scheidt organisch (gft) afval.
• 90% van de stedelingen woont minder dan 300 meter van een park of van een van de 23 natuurgebieden.
• 66% van al het energieverbruik in de stad (door huishoudens, industrie, landbouw, publieke gebouwen en transport) komt van hernieuwbare energiebronnen.
• Bijna de helft van al het voedsel dat door de gemeentebestuur en medewerkers wordt geconsumeerd/geserveerd is biologisch of lokaal geproduceerd.
• Het gebruik van het openbaar vervoer ten opzichte van de auto is toegenomen en alle bussen tijden op hernieuwbare energie.
• 95% van de burgers woont op minder dan 300 meter van een bushalte.
• Er zijn projecten voor het verminderen van geluidshinder en luchtvervuiling, op het verbeteren van waterbeheer, en het bevorderen van de circulaire economie (hergebruik).

En ze pakken dóór in Växjö, want er komen nog meer verbeteringen die het milieu en de duurzaamheid dienen. Die willen ze voor 2030 gerealiseerd krijgen. En met deze positieve vibe gaat ook de bevolking en het bedrijfsleven mee. In de stad zijn allerlei initiatieven met een groen hart te vinden.

De binnenstad is te belopen en rondom de bebouwde kom is een mooi fietsnetwerk uitgestippeld. Wandel en rijd met me mee:

1. Eco-groenten en kruiden op een heuvel

De coöperatie Macken begon jaren geleden met Östrabo Ekobacke, een braakliggende heuvel net buiten de stadsring waar een oogsttuin is aangelegd, die in de loop der jaren enorm is uitgedijd. Åsa Nyhlén, een van de coördinatoren: “We begonnen als een tuin waar mensen emplooi vonden die elders moeilijk aan de slag raakten en affiniteit hadden met groente telen. Nog steeds werken er bij ons mensen die op de gewone arbeidsmarkt (nog) niet terecht kunnen. En het mooie is: iedereen voegt eigen kennis en smaak toe. Zo is er inmiddels van alles te vinden: kruiden, groenten, fruit, bloemen en een insectenweide. In de zomermaanden bieden we in een stalletje onze oogst ter verkoop aan.”

2. Lokale producten op de markt

De markt op het plein Stortorget heeft een klassiek karakter. Er worden veel verse seizoensproducten aangeboden, maar ook handgemaakte Zweedse producten zoals gevlochten manden, afwasborstels van takjes en houten messen die leuk staan op je borrelplank. TIP: neem contante Zweedse kronen mee.

3. Duurzame picknick in de Good Shop

The Good Shop (Klostergatan 11b) is een 100 procent vegetarische minisuper. De winkel wordt gerund door moeder Monica en dochter Linda. Ze verkopen allerlei biologische producten voor een duurzame picknick. Er is verder een afdeling met zakken vol schepwaren als bonen, rijst en noten en de cosmetica-afdeling is gevuld met een diervriendelijke assortiment. Maar ook hebben ze: verantwoorde Zweedse drop en… klimaatvriendelijk vegan ijs!

4. Vrunchen of koffieleuten bij OAS

Vrunch? Da’s een vega-brunch. Je kunt ‘m bestellen bij OAS, een gloednieuw koffietentje in de Bländapassage. Ze maken hier verder ongenadig smakelijke smoothiebowls, ook een hippe trend (kijk naar eens op Instagram) van kleurrijke kommen vol fruit, noten en zuivel op een kunstige manier opgemaakt. Ook hebben ze smakelijke raw taartjes en écht goede koffie. En als je nog dorst hebt, tap dan wat vatten (water).

5. Fietsen van natuurreservaat naar natuurreservaat

Op mijn e-bike snor ik over Växjö Runt (fietsronde van 42 kilometer rondom de stad, te herkennen aan het witblauwe wieltje) noordwaarts naar natuurgebied Hissö, en dan door naar kasteelruïne van Kronoberg. Op het terras van zelfbedieningsrestaurant Ryttmästaregården, gevestigd in een klassiek rood huis met een trendy sedumdak, drink ik een bijpassend frisdrankje.

Een fietstochtje langs de zuidelijke meren van de stad leidt me langs de Linnéträdgården. Deze tuin is een eerbetoon aan Carl Linnaeus, de beroemde plantkundige die in 1707 in deze regio is geboren. Hij is degene die het internationale systeem van de Latijnse naamgeving voor planten bedacht. Ter viering van zijn 300ste geboortejaar is deze tuin ontworpen door de Zweedse tuinontwerper Ulf Nordfjell voor de Chelsea Flower Show in Londen, waar hij een gouden medaille won. De tuin is nu aan het Trummen-meer aangelegd op z’n definitieve plek. Het is een moderne weergave van de Zweedse natuur, kunst en cultuur. In een van de schotten zijn miniuscule gaatjes aangebracht, die vanaf een afstand het portret van Linnaeus blijken te vormen.

Even verderop prijkt Slot Teleborg op een hoge klif aan een meer. Dat ziet eruit als een heroïsch ridderkasteel, met een vleugje Disney, maar het is pas rond 1900 gebouwd. Er zit een hotel in met prachtig klassieke kamers, er is een restaurant en passanten kunnen terecht bij het Brygghuset, een café met terras aan het water.

6. Op safari in het bijenparadijs

Het natuurreservaat Bohultet aan de zuidwestkant van de stad ligt helemaal om een meer heen. Op een voormalig militair terrein is het ‘bijenparadijs’ aangelegd, met een enorme weide met inheemse planten, een open zandvlakte, droog grasland en een poel. Als insecten- en wildebloemenspotter kun je hier een uur per vierkante meter doorbrengen, ik was dan ook niet weg te slaan hier. TIP: Vanaf het bijenparadijs starten meerdere korte en lange wandelroutes.

7. Tweedehands koopjes shoppen

De Zweden houden van vlooienmarkten (loppis), antiek- en curiosawinkels en kringloopzaken. In Växjö-centrum zit een aardige tweedehands winkel van Emmaus verstopt in een kelder aan de hoofdwinkelstraat Storgatan en om de hoek vind je een boetiekje van het Rode Kruis. Even buiten het centrum zijn de wat grotere zaken te vinden: Erikshjälpen en Kupan.

8. Dineren bij de neven van je Zweedse oudtante

Villa de Luxe is een domineeswoning uit begin 18e eeuw en ingericht alsof je bij een Zweedse oudtante binnenstapt, maar waar nu haar neven en nichten je ontvangen. De inrichting bestaat uit klassiekers uit de kringloopwinkel en van de vlooienmarkt. Je zit dus op een antieke fauteuil aan een ietwat krakkemikkig salontafeltje. En… je krijgt wat de pot schaft. De keuken serveert biologische maaltijden van lokale producten en zelfgebakken pizza’s uit de houtoven (je mag wel zeggen dat je geen vlees eet) en je kunt kiezen uit ‘rode’ of ‘witte’ wijn, en dan kijken ze wel wat er net open staat aan biowijn. Hun kelder ligt daar namelijk vol mee. Je mag ook kiezen voor een lokaal gebrouwen biertje of een glas fris. ’s Zomers hebben ze een beregezellige buitentuin met terras en een dj.

De eigenaren van deze villa zijn creatieve broers die ook het in dezelfde straat gelegen en net zo gezellige Kafé de Luxe uitbaten.

9. Slapen in tophotel met eigen pluktuin en bakkerij

Het PM & Vänner (vänner betekent vrienden) heeft als thema ‘bos, weide en meer’. Dat betekent dat er in het restaurant (Michelin-ster) en de bistro wordt gekookt met producten uit de directe omgeving in Småland, de bossen, de akkers en het water. Ook hebben ze een prijswinnende wijncollectie, een bloemenzaak én een eigen bakkerij. In de tuin en op het dak van het hotel heeft een imker twee bijenkasten neergezet.

In de bistro krijg ik een driegangenmenu dat uit goede porties bestaat en vegetarisch is op mijn verzoek. Op het broodplankje staat een bakje met een paddestoelentapenade dat ik helemaal leeg eet, zo lekker is het. De chef kan écht overweg met smaak, textuur en kleur. Hij verrast me met een knapperig gegrilde bloemkool met kwarteleitjes, dikke zoutkorrels en rode ui uit zuur, op een voortreffelijke saus van tuinbonenhumus. Daarna krijg ik een flink bord risotto, waar rijkelijk truffel overheen is gestrooid. Het lijkt of er een hoop zaagsel op ligt, maar als ik dat voorzichtig wegkam met mijn vork, komt er onder dat bruine dekje een explosie aan kleur tevoorschijn: bloem- en klaverzuringbaadjes, vast uit de eigen tuin.

Extra groene tips in/rond Växjö

• Ik reed op een e-bike van Rent a Bike Sweden, die in Zuid-Zweden op verschillende locaties verhuurpunten hebben. Ze hebben fietsen voor dagtochtjes en ook mountainbikes.
• ICA City Hallen is een supermarkt in het centrum met schepproducten, handig voor een picknick
• Het kraanwater is opvallend lekker.
• In de nieuwe gids (januari 2019) Wandelen in Småland vind je 23 dagwandelingen in de provincie.
• Er zijn vanaf Växjö twee langeafstandfietspaden over autovrije verharde wegen uitgestippeld. De 270 kilometer lange zuidoostelijke Sydostleden naar Simrishan en de Åsnen Rund, 140 kilometer rondom het gelijknamige meer – het nieuwste natuurpark van Småland.
• Met de 130 jaar oude stoomboot Thor kun je bij de Kronoberg-kasteelruïne in het zomerseizoen (mei t/m augustus) wekelijks vaartochtjes maken over het Helgasjön-meer.
• In de nabijgelegen ‘Ikea-stad’ Älmhult wordt Muff Café van eigenares Grasha Schreiber geroemd om de heerlijke gerechten voor ontbijt, lunch en koffie, allemaal huisgemaakt van verantwoorde, lokale en verse ingrediënten.

Naar en in Växjö

Växjö spreek je (ongeveer) uit als vek-geu. Meer info over de stad en omgeving vind je op de website van Visit Småland en de Nederlandstalige vakantiesite van Zweden.

Sinds een jaar vliegt KLM dagelijks vanaf Schiphol naar luchthaven Småland (Växjö), wat betekent dat je hier in een uur en een kwartier heenvliegt. Het zuiden van Zweden is ook met de auto via Denemarken te bereiken. Wil je met het openbaar vervoer, dan trein je naar Kopenhagen, of neem je een Flixbus naar bijvoorbeeld Halmstad of Lund, en dan trein je verder.

Groene blogs over andere Europese steden

• Berlijn
• Brussel
• Londen
• Valencia