GROENE STAD * In Valencia maakte ik kennis met een bijzondere architect, die woont in zijn eigen groene gebouw. Een gestapeld dorp met gestapelde tuinen, dat als een geblokte, blanke rots uittorent boven de stad. Espai Verd. Het staat er al ruim 20 jaar en is de voorloper van de ‘bostorens’ die je nu overal ziet oppoppen, van Milaan tot Eindhoven en Utrecht.
Vanaf de tramhalte loop ik de buitenwijk in. Tussen de rietpluimen prijkt een bijzonder kasteel. Blokken en rechthoeken zijn vreemd ritmisch op elkaar gestapeld. Tussen al dat witgesausde beton floreert allerlei groen. Het groeit omlaag, opzij, omhoog.
Dit merkwaardige bouwwerk is Espai Verd, wat Groene Ruimte betekent in het Valenciaans. De architect is Antonio Cortés Ferrando. Hij bedacht het appartementencomplex, hij zag het bouwen begin jaren negentig, hij en zijn vrouw betrokken het samen met tientallen andere bewoners, en hij woont er nog steeds.
Mega-innovatief
Binnen speelt meneer Cortés Ferrando piano. Zijn muziek begeleidt me terwijl ik loop door zijn tuin. Een woud op de tiende verdieping, met metershoge cipressen. Ik kijk uit over de stad en over de balkontuinen van de buren. Hoe heeft hij dit enorme complex ooit kunnen bedenken, al in de jaren tachtig. Toen mega-innovatief en onconventioneel, pas veel later navolging krijgend in soortgelijke gebouwen, zoals enkele jaren geleden in Milaan het Bosco Verticale van Stefano Boeri en het binnenkort in Utrecht te realiseren Wonderwoods van ingenieursbureau Arcadis en de Trudo Toren in Eindhoven, ook van Boeri.
“Nu begint het”, glimlacht Cortés Ferrando. Als hij zijn eigen Espai Verd nu nog een keer zou moeten bouwen, dan hij zou het identiek doen en niets veranderen. Er is al een stroom architecten langs geweest in al die jaren. Te beginnen met de Italianen, en daarna allerlei noorderlingen. “En als laatste kwamen de architecten uit Valencia eens kijken”, gnuift hij.
Berg met torenvalken
De architect leidt me rond door zijn hedendaagse rots met holenwoningen. Zijn berg met torenvalken in de stad. Zijn appartementencomplex met een binnentuin vol kwetterende vogels. Er is een monumentale olijfboom de binnentuin ingetakeld, er bloeien oleanders. Tussendoor stroomt water en er is zelfs een houten bruggetje. Er groeien monstera’s, palmen, er ligt een gazon. In de hoek staan zakken paardenmest voor de rozen en zoals op een echte berg, vind je ook hier, zelfs op de zoveelste verdieping, onkruid.
Planten die goed gedijen
“De bomen en planten bieden voedsel en onderdak voor insecten en vogels”, zegt Antonio Cortés Ferrando. Hij koos in aanvang zelf de beplanting voor zijn ontwerp uit. Het groenplan zou een mengeling worden van een wilde bostuin, beetje Japans met kleinere bomen en heesters en waterpartijen, en de klassieke geometrische tuin, zoals je die ziet in het Alhambra.
Inmiddels is er wel wat aangepast en staan er vooral planten die in deze stenen omgeving goed gedijen. En de tientallen appartementen hebben allemaal eigen tuinen, waar iedere bewoner weer zijn eigen invulling aan geeft.
“Flora en zonlicht is goed voor hun nodige portie dagelijks geluk. De meesten van de bewoners vinden het fijn om hier te tuinieren, daarvoor kom je ook hier wonen. Een zeldzame enkeling heeft het groen weggehaald en zelfs plastic planten neergezet.” Cortés Ferrando vindt dat laatste bijna onverdraaglijk.
De heilige graal
Zijn idee begon met ‘een stadsgebouw met tuinen’ te maken. Van oorsprong is Cortés Ferrando informaticus. Hij wilde iets ontwerpen wat het gedachtengoed van de Franse architect en stedenbouwkundige Le Corbusier (1887-1965) verder zou brengen. Allerlei ideeën en concepten heeft hij in het ontwerp voor Espai Verd opgenomen. Spaanse thema’s als de heilige kathedraal, maar ook elementen uit de ecologie, de wiskunde en zelfs de mystieke wereld. In de drie hoge raampartijen, die je van ver al ziet, is het symbool van de heilige graal verwerkt. Dat was geen opzet, maar een monnik wees hem erop. Hoe mooi is dat.
Geometrie met rondingen
“Architecten zijn dromers”, zegt hij, anno nu volledig gefascineerd door kunstmatige intelligentie.
In de begintijd van zijn opleiding schetste hij alsmaar ronde vormen, tot ergernis van zijn docent. In zijn ontwerp voor de Espai Verd vond hij de ultieme combinatie tussen de strakke lijnen van het beton en de ontembare vormen van de natuur. Heeft-ie toch die vloeiende lijnen erin.
Loop met me mee door de Espai Verd:
Hier nog even een videomomentje dat zich voordeed in het appartement van de architect, snel opgenomen, dito gemonteerd, maar te leuk om niet te delen, dus kijk even voor de beleving: