Waarom azijn niet helpt tegen onkruid

AVONTUURLIJK TUINIEREN * In het radioprogramma Vroege Vogels opperde een studiogast dat je best azijn kon gebruiken tegen onkruid, in plaats van het binnenkort in de tuin verboden middel glyfosaat (round-up). Schijnbaar brandde er daarna op Twitter een discussie over los. Want: azijn is óók verboden om te gebruiken als onkruidbestrijdingsmiddel. En niet voor niks. Ik werd gevraagd iets te vertellen over hoe je dán onkruid behandelt.

“Maar azijn is toch een natuurproduct?”, denken veel mensen. Ja klopt, maar wel een bijtend natuurvernietigend natuurproduct.

Azijn is een zuur stofje dat ontstaat door vergisting van alcohol zoals bier, cider of wijn. Dat proces gebeurt door de azijnazuurbacterie acetobacter (aceto = azijn). Gewone azijn bevat 80% azijnzuur. Er bestaan ook synthetische azijnen waarbij de zuurgraad wel tegen de 100% kan zijn. Dat spul zit vaak in schoonmaakmiddelen.

Naar aanleiding van het programma Vroege Vogels ontstond ophef op de sociale media. Een geïnterviewde had terloops opgemerkt dat je in plaats van het binnenkort in de tuinbranche verboden onkruidverdelgingsmiddel glyfosaat ook azijn kon gebruiken. Oeps. Dat leidde tot een ‘azijnrelletje’. De redactie van Vroege Vogels vroeg mij of ik er wat over kon zeggen als follow up. Maar jazeker wel!

In de uitzending

Op zondag 13 februari hoorde je me over dit onderwerp bij Vroege Vogels op de radio en in een filmpje dat je hieronder kunt zien:

Lijkt zo vertrouwd

Met azijn kun je heerlijke saladedressings maken, of augurken of kruiden mee inmaken. En je kunt met de schoonmaakvariant je waterkoker of badkamertegels ontkalken.

Omdat ze in het alledaagse leven binnenshuis veel worden gebruikt, lijken vertrouwde producten als azijn, chloor en zout milde alternatieven voor enge chemische bestrijdingsmiddelen. Ook groene zeep of soda lijken onschuldig. Maar dit soort middelen zijn bedoeld om je badkamer, keuken of toilet mee schoon te maken. Ze werken goed tegen vettige randjes, bruine plekken, vlekken en kalkaanslag.

Deze stoffen buiten toepassen, is echter slecht voor de natuur en je tuin. In Nederland geldt daarom zelfs een overheidsverbod op het gebruik van natuurazijn of schoonmaakazijn tegen onkruid. En ja, het wordt nog wel voor dat doel aangeboden. Vorig jaar zag ik het nog in grote plastic kannen staan in een supermarkt in het buitengebied, met grote boerenerven, waar er lustig met azijn wordt gesprenkeld op de inritten.

17 miljoen liter?

Dat een middel ‘natuurlijk’ lijkt, zoals natuurazijn, betekent nog niet dat het milieuvriendelijk is. Ook al zegt RIVM dat je die bepaalde middeltjes met azijn als ingrediënt met beleid wel op verharde delen in de tuin zou kunnen toepassen omdat nog niet bewezen is dat… Maar… als we met 17 miljoen mensen ieder jaarlijks een liter azijn in de bodem gieten, dan spoelen we dus 17 miljoen liter weg.

Je kunt ook zelf last krijgen van azijn in je ogen, je huid. En bij hoge concentraties zelfs letsel of brandwonden. Dus kun je nagaan wat dat doet met een tuindier of geliefde plant of boom.

Verder kreeg ik van een tuindeskundige via Linkedin te horen dat azijn de toplaag van je bestrating afbijt, waardoor mos en ander groen juist extra grip krijgt.

Sociale druk en ‘the looks’

Ik begrijp dat je de buren te vriend wil houden en dat je je verantwoordelijk voelt voor een nette stoep.
Ook begrijp ik dat een heel groen terras wat somber of hopeloos oogt, net als dat gek opduikend groen aan de rand van de schutting.
Verder kan een groene stoep of tegelpad gevaarlijk zijn als het nat is, wegens gevaar voor uitglijden.

Maar… o wonder… daar hoef je dus geen azijn voor te gebruiken.

Ik geef zo de alternatieven, maar leg eerst even uit waarom je de azijn liever alleen gebruikt voor je saladedressing of ontkalkingsklusjes.

Bodemleven

In de bodem wemelt het van allerlei belangrijk leven dat onze bomen en geliefde planten en gewassen doet groeien. Van goede schimmeldraden, tot nuttige bacteriën en andere kleine organismen, tot aaltjes en wormen en pissebedden en ander wriemelvolk. Dan heb je nog vijvers, sloten en plassen met belangrijke waterorganismen. En de planten en bomen in je tuin die je JUIST wil behouden.

Voegleven

Tussen de voegen van je terras en pad is een bijzondere biotoop te vinden. Daar nestelen en leven nuttige tuindieren als mieren, bijen, regenwormen. Ze zijn nuttig om verschillende redenen, daarover schreef ik het boek Maak je eigen jungle, maar denk bijvoorbeeld aan de merel die de regenworm behendig uit de voeg trekt. Als je azijn hebt gespoten, leeft die worm er niet meer, en heeft die merel dus geen voedsel kunnen vinden.

Plantleven

Heel veel ander leven is afhankelijk van planten die wij onkruid noemen. Op planten leggen ze eitjes, schuilen ze, overwinteren ze, halen ze nectar en stuifmeel. Wij zijn afhankelijk van die dieren. Zonder bestuivende bij of hommel, eten we geen appels of aardbeien. Bijvoorbeeld.

Vraag je af: waarom moet het onkruid weg?

Heb je last van sociale druk?

Vind je het zelf rommelig?

Ga eens na waarom het onkruid van jou weg moet.

Dan kun je je strategie bepalen:

1. Breng jezelf en je tuin in topconditie

Onkruid weghalen, het is een sport!

En sommige mensen zeggen: wieden is mindfulness. Wat jij wilt!

• Met de hand
• Met een tool: hak, steker, krabber, voegborstel van staal, of grootmoeders (botte) schilmesje
• Met een borstel en warm water voor groene aanslag: lekker boenen
• Met heet water, bijvoorbeeld zojuist gekookt aardappelwater erover gieten is ook zo’n beproefd middel – hoewel zelfs dat mijn voorkeur niet geniet, want ook daar dood je leven mee, maar kokend water is onschadelijker dan azijn.

Heb je een lange inrit: schaf met de buren een apparaat aan met een heteluchtsysteem dat de onkruiden wegbrandt.

Check verder de website Onkruid Vergaat voor tips.

2. Voorkom de strijd

• Leg in de borders houtsnippers of cacaodoppen of herfstblad
• Plant een bodembedekkende plantsoort
• Eet het op (zevenblad)
• Schoffel oppervlakkig, maar ook dan kan het zijn dat je waardevolle planten en vaste planten beschadigt.
• Door niet te spitten maak je geen slapende onkruidzaden wakker.
• Haal je terras weg en beplant het, maak er een stukje (wild) grasland van, of laat begroeien met loopkamille of kruiptijm! Op plekken waar je niet loopt, groeien planten. Dat betekent dat je te veel verharding hebt! Zo zie je vaak ongewenste kruidgroei tegen de gevel of in de uiterste hoeken van je terras of pad of tegen de schutting, juist omdat daar niemand loopt.

3. Raak in de ban

Verdiep je in de plant. Wat is het voor plant, wat voegt-ie toe? Issie eetbaar of drinkbaar, medicinaal, haalt-ie voedingsstoffen uit de bodem voor omliggende planten, biedt hij voedsel voor larven, vogels, of biedt hij beschutting, kun je er een plantaardige mest mee maken, geeft hij mooie bloemen en nectar en stuifmeel?

Beter doe je niets met bemoste voegen, want als je die steeds blootlegt, bied je almaar weer kans voor nieuwe aangroei.

Onderzoek en laat je verrassen.

Leer het onkruid in je tuin kennen met een app, bijvoorbeeld Plantnet of Obsidentify.

Zoek op de site Plants for a Future op wat er eetbaar is aan de plant, of wat er medicinaal aan is, of koop een goed onkruidboek, volg een onkruidcursus, of ga mee met een wildplukker uit je buurt.

Nog een bonustip: neem kippen of een konijn, zij lusten dagelijks je ongewenste groen.

Op Verderland laat ik een drastisch andere benadering van tuinieren zien: 80 procent van wat hier staat is onkruid dat ik regisseer: ik zet het soms op een strategische plek, of maai eromheen. Ik kijk hoe het groeit en wat er op afkomt. Zo heb ik alle (overigens machtig mooie) speerdistels laten staan en guess what: de koninginnenpage streek er afgelopen juli uitgebreid en elegant op neer! En ik had bezoek van talloze andere vlinders, bijen, insecten, wormen, vogels en veldmuizen.

De speerdistel gaat na de bloei en dus de bestuiving ongenadig wild pluizen. Die pluizen waaien weg en kunnen waar ze landen ontkiemen. Ik ben benieuwd waar ik ze dit jaar zal treffen.

BRONNEN

Niet gebruiken?

Azijn gebruiken in de tuin is niet toegestaan, vermelden deze bronnen van RIVM en Rijksoverheid:

• https://www.rivm.nl/nieuws/risicos-van-azijn-bij-bestrijding-van-onkruid-en-groene-aanslag-in-kaart-gebracht
• https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/bestrijdingsmiddelen/vraag-en-antwoord/kan-ik-azijn-zout-of-chloor-gebruiken-tegen-onkruid

Maar er zijn ook andere regels en dan wordt het onduidelijk. Ik ben erin gedoken en heb wat voorlichters gebeld van verschillende overheidsinstanties, Uiteindelijk kwam ik uit bij het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb).

Deels gebruiken?

Andere bronnen, zoals azijnfabrikant BurgGroup mij meldt:

Natuurazijn (als oplossing van azijnzuur) is toegelaten als basisstof. Van belang is dan de laatste regel van de toepassingsvoorwaarden waarbij wordt uitgegaan van een pleksgewijze en zeer verdunde toepassing.

Meer informatie over de definitie ‘basisstof’ vind je hier: Basisstof | College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (ctgb.nl)

Belangrijkste punten uit deze bron:
• Een basisstof is een stof die al voor een ander doel op de markt is (bijvoorbeeld als voedingsmiddel, zoals azijn of bier), maar die ook als gewasbeschermingsmiddel werkt en gebruikt mag worden. Eventuele risico’s zijn namelijk al bij het oorspronkelijke gebruik bepaald. Let wel: de basisstof mag wél als gewasbeschermingsmiddel worden gebruikt, maar níet als zodanig worden verkocht.
• Goedgekeurde basisstoffen mogen alleen worden gebruikt voor het goedgekeurde gebruik. Een stof/middel mag na goedkeuring als basisstof (conform Verordening 1107/2009/EC) niet op de markt worden gebracht als gewasbeschermingsmiddel. Als op het etiket alleen het gebruik als gewasbeschermingsmiddel staat, dan is een toelating als gewasbeschermingsmiddel nodig.

Verder informatie van de woordvoerder van het Ctgb, Hans van Boven:

“De toelating gaat over ‘azijn (van voedingskwaliteit) met een maximum gehalte aan azijnzuur van 10%’. Dat betekent dat producten met meer dan 10% azijnzuur niet onder deze toelating vallen en níet als onkruidbestrijder gebruikt mogen worden. De basisstof wordt niet door het Ctgb wordt toegelaten. Het is een Europese toelating waarover op Europees niveau is/wordt beslist.
De basisstoftoelating is op dit moment geldend. Je mag volgens die toelating een mengsel van azijn en water in een verhouding 3:2 pleksgewijs gebruiken voor het tegengaan van onkruid op stoepjes, terrassen en in perken, borders. Deze laatste toepassing is een uitbreiding van 2021.”NB Onder de term ‘gewasbescherming’ valt ook ‘onkruidbestrijding’.” Dat laatste vond ik vreemd, dat dit in deze recente tijden, waarin we zoveel praten over het behoud van de achteruitgeholde ecologie, ineens wél is toegestaan. Woordvoerder Hans van Boven antwoord daarop: “De basisstoffentoelating is een Europees besluit waar wij verder geen mening over hebben. Bij de beoordeling en toelating is meegewogen dat het gebruik geen belasting voor het milieu inhoudt. Je mag er van uit gaan dat bij juist gebruik (= pleksgewijs!) de stof voldoende snel weer wordt afgebroken.”

Conclusie

Azijn is dan wellicht zeer verdund toegestaan, ik raad het gebruik af.

• Ik ga ervanuit dat de gemiddelde consument dit soort midddelen kwistiger gebruikt dan op de gebruiksaanwijzing staat (= praktijkervaring)
• Mijn hoofdmening is dat je onkruid met de hand en tools kunt verwijderen, met andere trucs die ik hierboven noem. En dat je onkruid beter kunt accepteren, als mooi kunt gaan zien en zelfs tot groei kunt stimuleren. Daar zijn wij als mensen uiteindelijk bij gebaat. Als de bestuivende wilde bijen, die leven van de nectar en het stuifmeel ervan, is uitgestorven, eten wij namelijk ook geen appels meer. En als het bodemleven is uitgestorven, eten de merels geen regenwormen en zingen zij niet meer hun adembenemende lied op de nok van het dak.

De meest recente, Europese toelating vind je in bijgaand document: