Zo werkt het ringen van ooievaars

FOTOREPORTAGE – Afgelopen week keek ik bij onze buren Jeroen en Karin mee naar het ringen van ‘hun’ ooievaars. Een machtig moment om bij te zijn.

Aan de weg waaraan wij in Drenthe wonen, staan meerdere ooievaarsnesten. Vanaf half februari strijken daar de eerste vogels neer en dat hoor je meteen, aan het markante geklepper.

Een van die nesten prijkt in de achtertuin B&B De Heerlijkheid van Jeroen en Karin. Zij hebben daar in 2010 een zogeheten ‘ooievaarspaal’ neergezet. “In 2011 hadden we meteen een paartje met een nest jongen, en daarna elk jaar weer”, vertellen ze. “Het blijft steeds een belevenis om deze bijzondere vogels van zo dichtbij te kunnen meemaken. En ook onze gasten vinden het prachtig.”

Eind mei zijn de ooievaarsjongen vijf weken oud. Dan zijn ze groot en sterk genoeg om ze kort uit het nest te halen. Die ooievaarskuikens hebben dan toch al gauw de afmeting van een forse eend of kip!

Voorzichtig haalt Jeroen de kuikens uit het nest. Karin legt ze op de ‘behandeltafel’. Daar gaan de dieren liggen alsof ze dood zijn. Dat is hun enige overlevingsstrategie op dit moment, want ze kunnen nog niet vliegen.

Kuiken redden

In dit nest waren oorspronkelijk vier jongen geboren, maar één ooievaarskuiken is uiteindelijk gestorven. Karin en Jeroen hadden al in de gaten dat er iets niet goed ging. “We checken het nest af en toe en dit kuiken was vuil en futloos. Het had een harde buik. Dat duidt erop dat het te weinig voedsel krijgt en zich voedt met afval van de anderen. Waarschijnlijk was er vanwege de droogte te weinig eten te vinden voor alle jongen.” Ze hebben het verzwakte kuiken nog proberen te redden en naar het Ooievaarsstation De Lokkerij bij de Havixhorst gebracht, maar dat heeft helaas niet mogen baten.

In de jonge kuikenbekkken zit een hoop ’troep’ dat blijft hangen tijdens het voeren. Dat kan leiden tot scheefgroei van de bek, waardoor deze niet meer goed sluit. Vrijwilliger Annemieke peutert het spul er voorzichtig uit en spoelt daana de snavel in een bakje water. Ook controleert ze op ontstekingen.

Snavelbadje

Vrijwiligers Wim en Annemieke komen ringen en meteen kijken naar de status van de dieren. De jongen worden op een oud laken gelegd, buiten op tafel. Het is een soort bezoekje aan het consultatiebureau. Eerst krijgen ze een ‘snavelbadje’, het vuil wordt uit hun bek gepeuterd en de bek wordt even gespoeld. Dan kun je zien of er ontstekingen zijn en de bek niet scheef groeit. Vervolgens worden de jongen meteen geringd. Daarna wordt er van alles gemeten: gewicht, vleugellengte, de staat van de veren, en: wat zit er in de braakballen?

Ooievaars ringen — Vrijwilliger Wim ringt de vogels met een grote plastic ‘klik-kraal’ die een uniek nummer heeft. Meteen worden door vrijwilliger Annemieke allerlei gegevens verzameld en bij de betreffende nummers genoteerd. Als de ooievaar door iemand wordt gevonden, is door deze registratie meteen te herleiden welke het is. Ook worden de ooievaars gedurende hun leven af en toe gecheckt.

Ringen gebeurt al vanaf 1911

Het ringen gebeurt in het kader van wetenschappelijk onderzoek naar onder andere vliegroutes en afwijkingen daarin. “Zo komen we erachter dat er begin vorige eeuw, toen onze voorgangers in 1911 met ringen begonnen, veel meer vliegroutes waren. Nu vliegen de ooievaars alleen nog via Gibraltar. Dat kan met beschikbaarheid van voedsel, droogte en dus met klimaatverandering te maken hebben”, legt vrijwilliger Wim uit.

Ooievaars wegen en consulteren — In de braakbal zitten ook schildjes van grote kevers. De slagpennen van de ooievaar heeft mooie lichtblauwe hulzen. Wim weegt de ooievaars in een supermarkttas.

Onderzoek

Van alle ooievaarskuikens in Nederland worden er ieder jaar 40 tot 50 procent geringd. Met zo’n genummerde ring is elke vogel te volgen. Zo zijn gegevens te verzamelen over vestigingsplekken, partnerkeuze, aantal jongen, levensduur, groei van de populatie en vliegroutes. Met die gegevens kan onderzoek gedaan worden.

Ooievaars van Jeroen en Karin van B&B De Heerlijkheid — Jeroen en Karin dragen veel zorg voor de ooievaars die het nest in hun tuin elk jaar bezoeken. Bijzonder detail: de poten met bijna menselijke nagels van een ooievaar.

Naar Afrika

Eind augustus vliegen de ooievaars allemaal naar Afrika, om te overwinteren. En dan is het wachten tot die eerste dag in februari, waarop het eerste geklepper weer klinkt over de weiden. De ooievaars zijn er weer! De winter is voorbij.

Meer info over ooievaars in Nederland

Bij de Stichting Stork vind je allerlei wetenswaardigheden. Ook kun je geld doneren en een ooievaar adopteren.

In Nederland is er ook discussie over de ooievaars. De weidevogelbeschermers zijn minder enthousiast over de toename van deze vogels, want die zijn van mening dat ze de jongen van de weidevogels eten, die ook bescherming behoeven. Dat berust op een misverstand, aldus Stcihting Stork.

Wil je meer weten over de B&B van Karin en Jeroen, kijk dan hier.