Natuurdwalen kan je ver brengen

NATUURDWALEN * Natuurdwalen gaat niet over stappen tellen, routebordjes volgen, de hond uitlaten, een bepaalde tijdsduur, of de blauwborst moeten spotten. Natuurdwalen doe je door zonder verwachtingen, verplichtingen of restricties op pad te gaan. Hoe werkt dat? Wat brengt het? Waar kan dat?

De komende maanden ga ik toegewijd werken aan met mijn project Natuurdwalen, dat ik begon tijdens mijn deelname aan de Van Gogh Nationaal Park Academie. Ik dwaal langs kunstenaars, dichters, avonturiers, maar ook boeren, bosbaders en heksen voor een podcastverhaal. Ook schrijf ik aan een Dwaalgids voor de KNNV Uitgeverij. Verder ga ik samen met terreineigenaren onderzoeken of we een bestaande route tot Natuurdwaalpad kunnen benoemen, en die vervolgens verrijken met bijvoorbeeld audio of kunst. Eind 2024 gaat de podcast online, begin 2025 verschijnt de Dwaalgids en lanceer ik Natuurdwalen op een mooie plek in Brabant. Verder kan Natuurdwalen gewoon overal, van het plantsoen om de hoek tot het natuurgebied in je buurt en verder weg.

Zelf begon ik bewust met natuurdwalen in 2015. Op dat moment werkte ik als interimmer bij een bedrijf met een immens pand in een versteende omgeving aan een snelweg. ’s Ochtends reed ik er met de auto heen, zette die in de parkeergarage, werkte de hele dag op kantoor en lunchte in de kantine. ’s Avonds reed ik uitgeput naar huis en in de winter kreeg ik een flinke dip.

Een vriendin wees me erop dat ik als buitenmens natúúrlijk vastliep – ik werkte nota bene 14 jaar voor buitensportbladen en was veel outdoor: wandelend, fietsend, varend, tuinierend. Ze raadde me aan weer eens wat vaker de natuur in te gaan. Daar zat wat in! Dat ik dat toch zelf niet had kunnen bedenken zeg…

Klein ommetje

Ik besloot op elk moment dat het lukte vanuit huis te gaan lopen door een paar gebiedjes in de buurt. Vooral een ommetje direct vanaf de voordeur, in een beknopt, maar gevarieerd stukje natuur, bracht me ongelooflijk veel. De weinige paden liep ik willekeurig in tegenovergestelde richtingen – per dag bedacht ik waar ik zin in had, plakte er soms een lusje aan vast. Ik nam er alle tijd voor en dwaalde het hele jaar door, weer of geen weer, ’s ochtends, ’s avonds, midden op de dag.

Zo ontdekte ik van alles: inktzwammen, zwarte toorts, leeuwentand en staartmezen, nestelende pluimvoetbijen, magistrale spreeuwenwolken. En: buiten zijn bij vorst, rijp, bedauwd ochtendgloren, stortregen of hittegolf. Maar ook: dat élk tochtje me tot rust bracht, of op ideeën, of zelfs aan zinnige antwoorden hielp.

Sindsdien heb ik op meerdere plekken gewoond en was het eerste wat ik deed: zoeken naar een dwaalgebied in de buurt. Ik dwaal nu wekelijks meerdere keren. Het is een levensbehoefte geworden die me altijd goed doet. Als ik het een tijdje oversla, word ik narrig en neem ik mezelf gauw weer mee naar buiten. Ik kom altijd terug alsof ik een levenselixer heb gedronken.

Wat brengt natuurdwalen?

Natuurdwalen is een fijne manier om te voelen hoe het met je gaat, of om eens wat te overpeinzen. Ben je eenzaam, ongelukkig, heb je een vraag waarop je een antwoord zoekt, of ben je druk en stressy of juist hyper en opgetogen? Door te natuurdwalen kun je nadenken over wat er speelt. Natuurdwalen brengt ontspanning. Ook geef je je lichaam beweging zonder dat je aan sport doet.

Natuurdwalen is een verfrissende en bevrijdende ervaring. Zonder vaste doelen of verwachtingen, kun je makkelijk alle druk loslaten en aanwezig zijn in het moment. Je mag vrijuit lopen en je door nieuwsgierigheid of het pad laten leiden. Je neemt de tijd om jezelf en je omgeving te verkennen, observeren en waarderen zonder je te haasten of af te laten leiden. Je merkt dingen op die je anders niet zou hebben gezien. Zo kom je los van stress en dagelijkse drukte en krijg je een dieper contact met je zintuigen, de wonderen van de natuur en je innerlijke zelf. Dat brengt een vredig gevoel.

Natuurdwalen is goed voor:

• je lijf: je hart, je bloeddruk, je immuunsysteem en je conditie.
• je hoofd: verlaagt stress, vermindert angst, verbetert je stemming, vergroot je zelfvertrouwen en maakt dat je beter en gelukkiger in je vel komt te zitten.
• je creativiteit, je concentratievermogen en je vermogen problemen op te lossen.
• je zelfvertrouwen en zelfzorg: het helpt je naar jezelf te luisteren, goed voor jezelf te zijn.
• het vragen om een antwoord van ‘het universum’, want de magie van het leven ís de natuur.
• sociaal: je gevoel van verbinding met de natuur, de wereld, het leven om je heen, wat ook weer mededogen en acceptatie van mensen om je heen kan bevorderen.
• het krijgen van inspiratie voor kunst, muziek, fotografie, ontwerp, timmerklus, schrijven, vertellen of iets anders wat je wilt maken.

Lees ook deze blog over hoe natuur je gezond kan maken.

Voor iedereen en overal

Iedereen kan natuurdwalen, want het lukt vaak al vanaf de voordeur, het maakt niet uit wat je leeftijd of conditie is: het hoeft namelijk niet ver en ook niet urenlang: jij bepaalt.

Regen of zon

Je loopt mee met de seizoenen en ziet de natuur bewegen in de tijd en bovendien: dat natuur altijd leeft.

Zo raakte ik van mijn winterdip af. Want zelfs in de winter zie je knoppen, planten, vogels, wormen, water, wolken, zon. En merk je ook: zo vaak regent het helemaal niet. En als het regent merk je: dat maakt niks uit. Je zet je capuchon op en banjert langs de plassen en door de modder. Je komt doorweekt thuis, maar volkomen opgekikkerd!

Met oogkleppen of juist hyperfocus

Tijdens natuurdwalen kun je met oogkleppen op lopen en ingekeerd zijn, dat mag! Ook kun je je op je voeten of je ademhaling concentreren, of op ‘het niets’.

Of je ervaart vol alerte interesse alles om je heen. Je gaat eens goed kijken naar planten en bomen, of een insect, luisteren naar de geluiden van vogels. Of plots oog in oog staan met een eekhoorn, rund of ree. Verder kun je je laten natregenen, de wind door je haren voelen en frisse lucht inademen. Sloffen door een plas, met je gezicht tegen een jonge boomtak aaien, praten of zelfs knuffelen met een favoriete boom. Mediteren, of gewoon een poosje in de zon staan op een speciale plek.

Snel of traag

De ene dag loop ik als een dolle naar buiten en vertraagt mijn pas gedurende het dwaaltochtje. Een andere keer banjer ik op mijn dooie gemakje weg en kom ik met rappe tred terug. Elk tempo is goed. Wel denk ik er soms over na: hé, blijkbaar had ik een overprikkeld hoofd en haast, nu ben ik rustig en kalm. Of was ik niet vooruit te branden, en heb ik nu weer energie!

Je kunt dus een poosje stilstaan, zelfs gaan zitten of héél traag lopen. Of juist een stukje rennen of huppelen.

Locatie

Natuurdwalen kan overal waar groen te vinden is. Het liefst heb je een min of meer vast rondje vlakbij huis, en verzamel je een paar rondjes op andere goed bereikbare plekken. Denk aan:

• Natuurgebieden in de buurt, het hoeft geen enorm spannend gebied te zijn, zoek iets wat dichtbij huis is of makkelijk te bereiken
• Lokale parken en plantsoenen
• Paden langs kanalen, beken, rivieren met veel groen erlangs
• Botanische tuinen, arboreta (bomenpark) of andere grote bezoektuinen
• Lokale ommetjes
• Je eigen tuin of erf

Het praktische van een ‘basisdwaalrondje’ vlakbij in de buurt maakt dat je zorgeloos op pad kunt: het is snel bereikbaar, je kent de weg, anderen weten waar je bent, mocht dat geruststellend zijn.

Het hoeft niet, maar het is fijn om veel landschapselementen op je route te hebben, zoals bosjes, weilanden, akkers, water, heide, dikke bomen, lanen, zandpaden, natuurrijke bermen.

TIP: mocht je verhinderd zijn (ver) te kunnen lopen, dan is het zelfs mogelijk om zittend te natuurdwalen. Daarvoor zoek je een plek vlakbij waar je veel groen ziet, bijvoorbeeld in je tuin of in een park of plantsoen. Ga daar zitten (klapstoel, bankje) en ervaren. Bestudeer een lopende mier en zijn route, een vogel of de boomstammen, het loof aan de bomen, de plantgroei.

Samen of alleen

Mijn ervaring is dat natuurdwalen in je eentje het beste werkt. Met z’n tweeën ontstaat er een andere dynamiek, praat je meer en let je meer op elkaar. Toch ben ik ook wel eens met een clubje op pad gewest onder leiding van een mindfulness-begeleider en een bosbadcoach. Ook dat had z’n charme, omdat je dan bij een oefening wel in jezelf verstilt en toch samen bent. Het kan een goede manier zijn om kennis te maken met natuurdwalen.

Ik kan me voorstellen dat sommige mensen het lastig vinden om alleen de natuur in te gaan, om allerlei redenen. Begin dan eens in een overzichtelijk park in je buurt of op een plek waar veel ’traffic’ is, bijvoorbeeld vanaf een goed bezocht boscafé of bezoekerscentrum overdag, of op een druk bewandelde route. Ook kun je met z´n tweeën gaan, en dan afspreken in stilte te beleven, en een bepaalde afstand tot elkaar te houden.

Met of zonder schoenen

Middenin Tilburg op een grote parkeerplaats op een bedrijventerrein, benoemde ik een prachtige groenstrook tot blotevoetenpad tijdens het festival Senses of Change. Er stond een rij machtige populieren die ritselden in de wind. Je kon er prima dwalen, met herfstbladgeknisper onder je voeten en het gras kriebelend aan je tenen. Loop ook eens een keer een dwaalroute met je schoenen uit, dat geeft weer een andere ervaring. Je kijkt misschien ook beter waar je je voeten zet en hebt direct contact met Moeder Aarde.

Wat te doen?

Natuurdwalen gaat er om juist zonder groots doel te wandelen, op je eigen tempo en je eigen spontane route. Je kunt het doen op een vast rondje, of ergens anders. Ben je op onbekend terrein, dan kun je een knooppuntenroute als uitgangspunt nemen, of een bewegwijzerde route voor wat houvast.

Wil je toch wat extra’s toevoegen?

• Maak een nachtelijke natuurwandeling: ’s nachts hoor je andere geluiden en ervaar je andere dingen. NB in officiële natuurgebieden mag je niet wandelen na zonsondergang.
• Ga bosbaden (shinrin yoku) onder begeleiding. Dit is een manier om jezelf onder te dompelen in de natuur om je fysieke en mentale gezondheid te bevorderen. Het gaat om langzaam lopen, diep ademhalen en alle zintuigen gebruiken om contact te maken met de natuur.
• Ga mee met een mindfulness-wandeling.
• Doe aan outdoor yoga of meditatie voor ontspanning en spirituele verbinding met de natuur.
• Maak foto’s: neem een camera of smartphone mee om wat je ziet vast te leggen en je ervaringen met anderen te delen op bijvoorbeeld sociale media. Je kunt ook een vaste plek of boom elke keer vastleggen en zo de verandering van de seizoenen zien.
• Hou een geschreven of getekend natuurjournaal bij in een notitie- of schetsboekje en leg je observaties en gedachten vast. Dit kan een creatieve en reflectieve manier zijn om contact te maken met de natuur en dat te verdiepen.
• Observeer dieren of planten en kom er meer over te weten met bijvoorbeeld de app Obsidentify, waarmee je tegelijkertijd bijdraagt aan wetenschappelijk natuuronderzoek.
• Maak wat lekkers klaar en ga picknicken op een een rustige plek, geniet van het eten, het uitzicht, of neem alleen een thermoskan thee mee.
• Lees een ontspannend boek op een bankje of kleedje.
• Maak kunst op een bepaalde plek: schilder, tekenen of puzzel een mandala van gevonden bladeren of takjes.
• Bouw een hut of wigwam van afgevallen boomtakken.
• Ga op fotojacht.
• Ga kamperen op een kleine boerencamping of natuurcamping.
• Natuurdwaal over het water met een kajak of kano.
• Natuurdwaal in een gebied dat je totaal niet kent (sla je vertrekpunt op in Google Maps)

Dingen om te doen onderweg

• Zoek een plek die prettig voelt. Ga er stil staan en sluit je ogen om contact te maken met de aarde onder je voeten en de energiestromen in de aarde. Neem met je oren en neus de omgeving waar.
• Zoek een vogelveer, neem die een tijdje mee op je tocht en prik ‘m ergens op een bepaalde plek In de grond. Kijk de volgende keren of-ie er nog staat, of dat iemand hem heeft opgemerkt. Dit kan ook met een kiezel of een grote tak. Misschien zie je zo’n veertje staan en dan weet je: hé een andere natuurdwaler was hier.
• Zoek water: een regenplas, een ven, een kanaal, gracht, beek, rivier, of vijver. Zoek onderweg een steen, dennenappel of houtje en werp die in het water en zie hoe ontzettend lang de rimpelingen door ebben op het wateroppervlak.
• Loop eens een onbekend paadje in.
• Soms speelt er iets in je leven en wil je bijvoorbeeld afscheid van iets of iemand nemen. Bedenk dan je eigen natuurritueel. Verzamel takjes, zaden, eikels, bladeren, veren en maak ergens een klein natuuraltaartje op een stukje mos en bedenk er je eigen ritueel. Zing of neurie een lied, draag een zelfgeschreven of gevonden gedicht voor, bedenk het maar.
• Neem een souvenir mee, bijvoorbeeld een mooi takje, steentje, boomblad. Dat kun je thuis ergens neerleggen, of je legt het aan het eind van je dwaaltocht weer ergens terug in de natuur.

TIP Neem proviand en water mee als je aan een langere route begint of echt de tijd wilt nemen.

TIP Maak een meerdaagse dwaaltocht langs knooppunten en logeer bij Vrienden op de Fiets.

Deel je ervaring

Doe jij aan natuurdwalen? Laat het hieronder weten en vertel er wat over, ik ben nieuwsgierig naar je aanpak en ervaringen. Ik hoor graag hoe jij het doet en wat het je brengt.