In Schotland heb je weinig aan haast. De wegen zijn er smal en ze slingeren door het land, over heuvels, langs meren en door dalen. Snelwegen zijn er nauwelijks. Dat noopt tot rustig rijden en genieten van het magische landschap. Wij maakten in twee weken een verkenningstocht en wandelden op drie verschillende plekken: op het eiland Arran, in natuurpark Cairngorms en in natuurpark Loch Lomond & Trossachs.
Op Instagram deed ik tijdens onze trip verslag en zodoende kreeg ik vele tips van Schotten en Schotlandgangers. Er zijn namelijk talloze attracties en bezienswaardigheden. Overal kun je whisky proeven, vaartochten over de lochs en naar eilanden maken, maar ook kun je zeehonden, eekhoorns of dolfijnen spotten, elanden voeren, kastelen uit beroemde series bezoeken (Outlander, Game of Thrones, The Crown) en een Harry Potter-treinreis maken.
Wijzelf gingen voor rust, tuinen, wat Schotse cultuur en natuurwandelingen. Ik geef je in dit artikel tips van plekken die wij bezochten en/of op ons lijstje stonden.
In Schotland zijn snelwegen zeldzaam en de doorgaande wegen smal, heuvelig en bochtig, en de kleinere landwegen nog smaller, heuvelachtiger en bochtiger, en vaak ook hobbelig. Dus omarm het spreekwoord ‘haastige spoed is zelden goed’ en rijd rustig, links, op weg naar de dingen die je zelf wilt zien.
In dit artikel bespreek ik eerst de drie wandelgebieden die wij bezochten, daarna zie je hoe we die met onze roadtrip aan elkaar verbonden.
Wandelen in Schotland: drie hotspots
1. Eiland Arran
We zien alleen dikke mistflarden en elkaars felle regenjas. Hevige rukwinden stoten ons bijna van het pad. We klauteren naar de top, waar een witte zuil staat. Het regent. En dan begint het ook nog eens te hagelen. De terugweg vinden we met medewandelaars na enig zoeken pas terug. Tijdens de daling breekt het wolkendek open en schijnt de zon op de glooiingen voor ons. Wat een gewéldige klim is dat, naar Goat Fell!
In de haven van Lochranza zetten we onze auto neer, we kopen een sandwich in een houten keet en nemen de bus. De chauffeur vragen we of hij ons af wil zetten in North Sannox, zodat we langs de kust terug kunnen wandelen naar onze auto. “Die wandeling maak ik zelf ook regelmatig, it’s just magic”, zegt hij. En hij heeft gelijk. Het is een prachtwandeling, langs weelderig groen, keienstranden en vreemde rode rotspartijen en zicht op zee. Hier en daar baggeren we door veen, kletsnat door het sijpelende water uit de rotsen. Aan het verre eind slaan we een rots om en staan we oog in oog met de baai van Lochranza, en het oude kasteel op een eiland.
Extra tips voor Arran
Overal lees je: Arran is Schotland in het klein. Er is die hoge berg van 874 meter, die we net hebben beklommen, er zijn meren en stranden en er staat een kasteel. Er zijn whiskydistilleerderijen en gezellige pubs waar de haddock (schelvis) met aardappelfriet binnen een mum van tijd voor je neus staat te dampen. Goed voer voor wandelaars.
Activiteiten:
- Rondtocht per auto, of neem de lijnbus die in een 8 over het eiland rijdt, aansluitend op de twee ferries.
- Mara Fish Bar & Deli, heerlijke én eerlijke vis-snackbar en take-away in Corrie. Alle etenswaren worden geserveerd in recyclebare kartonnen bakjes, papieren zakjes en composteerbare koffie-cups (of koop er ter plekke een van tarwestro) en je drankje krijg je in een flesje met een bamboe rietje.
- Corrie Hotel, gezellige pub met buitenterras aan de baai, klassiek pubfood.
- Strand Whiting Bay en koffietentje/winkeltje The Bay Kitchen & Stores voor goede koffie, wifi en wat kleine boodschappen.
- Brodick Castle & Gardens, met de ommuurde tuin, een eekhoornkijkhut en het bijzondere Bavarian Summer House.
- Korte strandwandeling (let op het bijzondere zeewier) naar Kildonan Castle (ruïne).
- Machrie More Stone Circles, meerdere bijzondere monumenten uit de bronstijd (Parkeren 5 km ten noorden van Blackwaterfoot).
2. Natuurpark Cairngorms
Het miezert. We zitten in regenjas met capuchon op een steen en kauwen op een boterham met cheddar en komkommer. De bergen glooien. De hei bloeit paars. Zojuist zagen we zes korhoenders opvliegen en een hert wegspringen. Verder is het stil. Dit soort lunches zijn de beste.
We logeren in een guesthouse in Tomintoul, de hoogste plaats in de highlands, met minimaal vier hotels, waarvan twee bij een pub. Het is de strategische uitvalsbasis voor veel wandelaars, whiskyproevers en toeristen op doorreis.
Wij verblijven er drie nachten en doen twee prachtige wandelingen in het Glenlivet Estate, een van de weinige Dark Sky Parks ter wereld, waar extreem weinig lichtvervuiling is, door de hoge heuvels eromheen. Onder andere rondom de plaats Tomnavoulin zijn enkele parkeerplaatsen aangelegd, waarvandaan verschillende milde wandelingen te maken zijn, beschreven in een folder, maar ook hier te downloaden. Voor de eerste dagwandeling liepen wij route 5 met een klimmetje naar de Carn Daimh van 570 meter en de tweede dag combineerden we route 10 en 3, deels rond de berg The Bochel (!?) en langs rivier de Livet. TIP: check van tevoren op de site of er onderbrekingen op de route zijn, zoals ingestorte bruggetjes…
Nationaal Park The Cairngorms – een groter gebied dan Luxemburg – staat bekend om ook véél hogere toppen, die vooral vanuit Ballater te bereiken zijn en fiks lange beklimmingen vergen. Sommigen hebben zelfs eeuwige sneeuw op de top.
Extra tips voor de Cairngorms
- Ballindaloch Castle & Gardens, een 17e eeuws kasteel met mooie tuinen en wandelgebied eromheen, let op: op zaterdagen gesloten.
- Rondleiding op een whiskydistilleerderij, zoals Glenlivet en Tomintoul
3. Natuurpark Loch Lomond & Trossachs
Pfoeh, wat is het warm, die berg op, via de Ptarmigan-route. Het pad laat ons direct flink hoogtemeters maken en dus ook flink zweten. Ik moet even in mijn tempo komen, maar kan dan gestaag doorklimmen. Zonder halt te houden, want dat, is killing. Helemaal boven op de top van de Ptarmigan pellen we een banaan en bezien we verrukt het uitzicht. Loch Lomond, de beboste eilanden, de wolken daar horizontaal boven, het weelderige groenzweem van de varens en het heidepaars op de helling. Na deze korte stop volgt een vlakke pas naar het begin van de volgende top, de Ben Lomond. Dat is ons doel, een echte munro, een berg van meer dan 3000 voet, waarvan er 284 zijn, en die fanatiekelingen allemaal beklommen willen hebben, om zich Munroist te mogen noemen. Wij bereiken de top in een witte nevel en kille wind. Nou, dat is dan 1…
In ons huisje aan de doodlopende weg van Aberfoyle naar Inversnaid, hebben we geen ontvangst en ook geen wifi. Het is even wennen om niet online te kunnen, daarvoor moeten we naar een koffiehuis, een pub of… een bergtop. Bovenop de Ben Venue – op 729 meter – stromen ineens de berichten binnen tijdens het maken van een vergezichtfoto.
Tips in Loch Lomond & Trossachs
- Doune Castle, dit oude kasteel is bekend van de serie Outlander, als Winterfell in Game of Thrones én is het enige kasteel in alle kasteelscenes in Monty Python and the Holy Grail.
- Vaartocht op Loch Katrine met het oude stoomschip Sir Walter Scott of de hedendaagse Lady of the Lake, vertrek vanaf Trossachs Pier (B821 tussen Aberfoyle en Callander) of Stronachlachar (B829 vanaf Aberfoyle). Ook op Loch Lomond zijn vaartochten te maken.
- Wallace monument, aparte neogotische toren in Stirling, waar je de geschiedenis van Schotland kunt beleven.
- Rob Roy’s Cave vanaf Inversnaid, kort wandel- en klautertochtje naar de grot waar de ‘Schotse Robin Hood’ zich schuilhield.
- Inchmahome Priory, een sprookjesachtige vervallen abdij.
- Wee Blether Tearoom (scones zo groot als een rugbybal en taartplakken zo dik als een baksteen) aan Loch Ard, aan de B829 voorbij Aberfoyle en The Pier Cafe aan Loch Katrine in Stronachlachar.
ROUTE
Route deel A: Vanaf luchthaven Glasgow reden we met onze huurauto (handiger met links rijden dan in eigen auto) naar de haven van Ardrossan om naar het eiland Arran te varen. Bij het ticketkantoor kochten we meteen een enkeltje van Lochranza naar Claonaig voor later.
Route deel B: Lochranza-Claonaig (hier is slechts een aanlegsteiger voor de ferry) vervolgens naar Tarbert en via de A83 en A816 naar Oban. Daarna de A828 naar het noorden en via de A82 naar Onich aan Loch Linnhe.
Route deel C: via de A82 naar Fort William en Fort Augustus langs Loch Ness naar Inverness. Daar via de A9/A938/A95 naar Grantown-on-Spey en voorts over de A939 naar Tomintoul.
Route deel D: Via de A939/B976 naar Braemar, voorts via de A93 naar Perth en de A9 en A91 richting Stirling, voor die stad afgeslagen, en via allerlei weggetjes naar Aberfoyle gereden.
Tips op deze roadtrip
- Arduaine Garden, gelegen op een helling met hier en daar geweldig uitzicht op zee. Vooral in de tijd van de rododendronbloei een aanrader, maar ook in andere periodes een mooie tuin om door te wandelen als je op doortocht bent. Er is een tearoom.
- Ben Nevis, met z’n 1344 meter de hoogste berg van Schotland.
- Urquhart Castle, toeristische trekpleister, deze kasteelruïne op een rotspunt aan Loch Ness, waarvan ook wordt beweerd dat de mythe van het befaamde monster is te herleiden tot de angstaanjagende contouren ervan in dichte mist.
- Smakelijke toasties bij het gezellige Cafe Eighty2 in Drumnadrochit.
- Abriachan Nurseries, the garden by Loch Ness. Onder andere gespecialiseerd in Schotse distels. Ze hebben een fantastische dwaaltuin (paar pond entree) op een bergflank, fraai uitkijkend op Loch Ness.
- Inverness Botanic Gardens, charmante kleine tuin ten zuiden van de stad, vlakbij de rivier Ness, gerund door vrijwilligers, met theehoek, winkel, kassen en een project voor mensen met een verstandelijke beperking. Leuk weetje: de zwarte botanische tuinkat die hier rondsluipt, heet Shadow.
Informatie
Wij vonden Schotland een plek om terug te keren. Heerlijk rustig, heerlijk tempo van de mensen en een geweldig landschap. Bovendien: koeler dan ons eigen land. We waren er tijdens een hittegolf in Nederland en eerlijk gezegd vonden wij het een verademing: een wat frisser weertype met af en toe regen en een weelderig groene vegetatie! Dat hadden wij de afgelopen anderhalf jaar in Drenthe niet meer zo meegemaakt…
Wandelen in Schotland
Draag laagjes en heb regenkleding bij je. Het kan aan de voet van een berg heerlijk weer zijn, en boven erg kil. Wij hadden steeds een softshell jack en een regenjas en regenbroek bij ons. De laatste hebben we niet hoeven gebruiken. De andere jacks gingen op elke tocht meerdere keren aan en weer uit. Check dus ook altijd het weer.
Wandel met hoge, waterdichte wandelschoenen van goede kwaliteit, met zolen met goede grip. Ga ervanuit dat je altijd modder, gladde stenen en zompige stukken tegenkomt en dat je veel onregelmatige paden treft. Ikzelf heb voor afdalen altijd uitschuifbare wandelstokken bij me. Verder is een kompas handig in de mist die je altijd kunt treffen op een bergtop. Ook je vooraf goed oriënteren op de ligging van het wandelgebied met kaart en wandelgids is handig.
Fourage: op elke wandeling hadden wij voldoende water, boterhammen, crackers, groente (tomaat, paprika, komkommer) en fruit bij ons.
In Schotland zijn er zo’n 20 langeafstandspaden, Great Trails, www.scotlandsgreattrails.com, zoals:
- West Highland Way (154 kilometer; 7-10 dagen) van Milngavie (ten noorden van Glasgow) naar Fort William, zie deze site.
- Great Trossachs Path van Callander naar Inversnaid (circa 50 kilometer; 2-3 dagen) > app downloaden
- Coastal Way Arran (105 kilometer; 4-5 dagen) rond het eiland, zie deze site.
Wij hadden een wandelgidsje meegenomen uit Nederland, maar hebben veel wandelingen ook plaatselijk gevonden, in folders bij toeristenbureaus en in rekjes bij horeca, of op routeborden bij parkeerplaatsen in wandelgebieden (natuurparken). Het loont te moeite de lokale wandel/natuurgebiedsites te raadplegen voor eventuele afgesloten stukken of ingestorte bruggen e.d.
Wil je hill-bagger worden? Dan beklim je alle Munro’s, Corbetts and Grahams, respectievelijk bergen boven de 3000 voet (914 meter), 2500-3000 voet (762-914 meter) of 2000-2500 voet (610-762 meter). Genoemd naar de mensen die de lijsten opstelden. Die bergtoppers, dat zijn er honderden, dus je hebt nog even te gaan.
Tuinen in Schotland
In Schotland zijn tientallen tuinen te bezoeken. Ze zijn inspirerend vanwege hun veelal spectaculaire ligging op hellingen aan zeeën en meren of wild stromende beken. Veel Schotse tuinen zijn beplant met rododendrons en azalea’s, wat ze dus vooral in mei/juni aantrekkelijk maakt qua bloei, maar ook daarna zijn ze zeker nog de moeite waard. Hierboven heb ik al enkele tuinen per regio genoemd. Op de site van Gardens of Argyll staan meer adressen. Verder maakten wij gebruik van de kaart Scottish Gardens Map. NB sommige tuinen zijn alleen op afspraak te bezoeken, of niet alle dagen open. Het is handig van tevoren even de websites te checken.
Aanraders, nog niet genoemd in bovengenoemd artikel:
- Botanische Tuin van Glasgow
- Benmore Botanic Garden, een veelgeroemde tuin op een berghelling op het schiereiland Cowal.
Logies in Schotland
Wij boekten onze accommodaties ruim tevoren via de bekende boekingssites en Home Away, een Britse huisjessite.
Historische locaties in Schotland
Net als de Engelsen, hebben de Schotten een National Trust die historische en natuurlijke locaties beschermt, een soort Monumentenzorg en Natuurmonumenten in één. Ook is er nog een Heritage Scotland-organisatie.
Wil je een van de gebouwen of tuinen bezoeken, dan betaal je steeds entree, of je koopt een Scottish Heritage Pass. Dat is een tijdelijke pas die 7 dagen geldig is. Je kunt in die periode zoveel kastelen, tuinen, natuurreservaten en andere historische locaties bezoeken als je wilt.
In Nederland kun je daarvoor al online een voucher kopen via de Visit Britain Shop. Die wissel je ter plekke bij een Heritage Scotland-locatie voor een ‘pas’ (in ons geval een kartonnen mapje met twee kassabonnen erin geniet). De inwisselpunten staan hier (blauwe vlaggetjes). Hoe meer locaties je bezoekt, hoe meer je bespaart. Al bezoek je maar 5 locaties, dan heb je al 25% bespaard.
Wij bezochten een aantal van deze locaties aan onze route zoals:
- Arduaine Garden
- Brodick Castle & Gardens
- Branklyn Garden
- Doune Castle
- Greenbank Garden
- Urquhart Castle
Midgets in Schotland
Iedereen waarschuwde ons voor midgets, kleine mugjes, ook wel knutten genoemd. Wij waren eind augustus in Schotland en vonden het enorm meevallen. Alleen in natuurpark Loch Lomond & Trossachs werden we met name ’s avonds op ons terrasje in de schemering en even zittend tijdens een van onze wandelingen aangevallen. Sommige mensen droegen daarom een muskietennetje over hun hoofd. De beten van een midget zijn net als van een muggenbult, ze jeuken, maar zijn ongevaarlijk. Er is ter plaatse anti-midgetspray te koop.
Groene tips voor Schotland van volgers
Ik kreeg verschillende tips over Schotland, ik deel er een paar:
- Eerste vegan hotel van Schotland.
- Loch Lomond Sea Life, met de grootste collectie haaien van Schotland.
- Butterfly & Insect World in Edinburgh.
Reizen naar Schotland
Je kunt vliegen (minder klimaatneutraal) naar Glasgow, Inverness of Edinburgh en daar met huurauto of openbaar vervoer verder, met eigen auto in de ferry van IJmuiden naar Newcastle, of met de bus (blog Fairtrail beschrijft hoe dat gaat).