Solo minivakantie naar de Marker Wadden

SLOW SOLO TRAVEL & NATUURDWALEN * Ik ging een midweek in mijn uppie naar het nieuwste stukje Nederland, een groep natuureilanden bij Lelystad, de Marker Wadden. Die zijn aangelegd met zand, klei en slib uit het Markermeer. In zeven jaar tijd groeiden ze uit tot een natuurparadijs voor vissen, vogels en een oord waar je stilte vindt. Het leek me de ultieme plek om te natuurdwalen. En: ik verbleef in een off grid, circulair, tiny house van lokaal hout.

De grote zilverreiger slaat zijn hagelwitte vleugels sierlijk op en neer, hij flikkert in het zonlicht. Vlak voor mijn neus daalt hij af naar de waterkant, om daar zijn roerloze vissershouding aan te nemen. Een baardmannetje schuilde blijkbaar onderaan het riet en vliegt nu met sierlijke bogen over de blonde halmtoppen weg. En joh: zie ik daar nou een kiekendief wegscheren?

Mijn huisje is net een vogelkijkhut! Ik lig op de bank die onder een enorme raampartij is getimmerd en speur naar alles wat beweegt, met een vogelgids en verrekijker in de hand. ’s Avonds aanschouw ik ademloos de enorme spreeuwenwolk die aan de horizon deint. Ik ren naar buiten, en de zwerm met honderden, duizenden vogels vliegt WHOESJ over me heen, een knettermachtig gezicht en gevoel. Wel even opletten: ze poepen terwijl ze vliegen, op mijn voordeur zag ik bij terugkomst een witte kledder.

Op uitnodiging van Landal Greenparks mocht ik een midweek komen logeren in een van de fantastische tiny houses op de Marker Wadden. Die kans greep ik aan om even tot rust te komen. Ik wilde na een hectische tijd even in stilte zijn en dat kan hier volop. Nou ja, niet letterlijk, want je hoort hier vogels, je hoort het water uit het Markermeer rollen tegen het strand en de wind flink waaien, maar het is hier qua prikkels en impulsen ontzettend rustig. In de week dat ik er verbleef, waren er ‘s avonds welgeteld 5 mensen op het eiland: een vief en vrolijk vrijwilligersechtpaar uit Zeist dat deze week als eilandwacht dienstdeed, twee andere huisjesgasten en ik. Overdag was er wat meer volk, zoals vogeltellers, de boswachter, fotografen en vrijwilligers van Natuurmonumenten.

Off grid, met wifi

De bebouwing beslaat 0,1% van het totale oppervlak van de Marker Wadden en bevindt zich op het Haveneiland in De Nederzetting, zoals het ‘havendorpje’ is genoemd. Er staan gebouwen als een strandtent, onderzoeksstation, het havengebouw en vijf Landal-huisjes voor de verhuur. Het geheel is ontworpen door architectenbureau Ziegler Branderhorst, geïnspireerd door de Sea Ranch Lodge in Californië. “De nederzetting is te gast”, was de opdracht van Natuurmonumenten. In feite moet alles weer uit elkaar te schroeven zijn.

De Nederzetting is niet te vergelijken met een doorsnee Landal-park. Je gaat echt wel een beetje back to basic. Ten eerste: alle gebouwen zijn off grid, oftewel zelfvoorzienend in energie en water. Er is geen aansluiting op het normale netwerk van stroom, gas, drinkwater en riolering. Energie wordt ter plekke opgewekt, zonder gebruik van fossiele brandstoffen, want het komt van zonnepanelen op alle daken (heel mooi weggewerkt) en een windmolentje bij de haven.

Via een filtersysteem wordt water uit het Markermeer gezuiverd voor het doortrekken van de wc, vuil water wordt daarna gezuiverd via een helofytenfilter (een moerassig bassin waarin speciale planten het water zuiveren) en afgevoerd richting het gebied erachter. Drinkwater komt uit flessen en waterkoelers. En een supermarkt is er niet, alleen wat noodrantsoen in het havenkantoor.

Voor de huisjes zijn veel natuurlijke materialen gebruikt, zoals hout uit de bossen van Natuurmonumenten dat is vrijgekomen uit regulier bosbeheer. Ze zijn op het vasteland in een werkplaats in elkaar gezet (prefab) en per schip vervoerd naar de eilanden, op de juiste plek getakeld en aangesloten op de plaatselijke nutsvoorzieningen. Op deze manier ging de bouw snel en werd de natuur niet te veel gestoord. De gebouwen zijn ook makkelijk te demonteren en te hergebruiken. Onder andere Ikea en Forbo verzorgden de inrichting,

Nu wil ik ook zo’n huis. Wie heeft er een stuk bouwgrond te koop?

Waarom die Marker Wadden?

Maar waarom zijn die Marker Wadden er? En zijn er inmiddels nog twee nieuwe eilanden in aanleg? Natuurmonumenten-gids Gerard Streng legt het me uit tijdens een excursierondje. “Met de natuurkwaliteit van het Markermeer gaat het al jaren niet goed. Grote hoeveelheden slib belemmerden de groei van waterplanten en bijvoorbeeld driehoeksmosselen; het waterleven verstikte. Daardoor vonden watervogels en vissen steeds minder voedsel en dat was levensbedreigend voor veel trekvogels die de delta van Nederland nodig hebben om te overleven”, vertelt hij. Gerard laat een luchtfoto zien: het IJsselmeer is helder met veel natuurlijke oevers langs de Friese kust, dan krijg je de Houtribdijk tussen Lelystad en Enkhuizen (in de verre verte zie je daar vanaf Haveneiland vrachtwagens op rijden) en vervolgens zie je een troebel Markermeer.

“We staan hier op de eerste fase Marker Wadden, het idee is dat er een hele archipel komt. Deze eilanden zijn ongeveer zeven jaar geleden opgespoten uit zand, klei en slib uit het Markermeer, en er zijn natuurlijke oevers, rietmoerassen, slibvelden, duintjes en kreken aangelegd. De duinen en oevers zijn beplant door vrijwilligers met helmgras, riet en lisdodde en struiken als duindoorn.” Ook zijn er wilgen geplant, helaas zijn die iets te groeigraag, want het moet hier geen bos worden, maar de wilgentenen lenen zich wel goed voor oeverbeschoeiing en takkenrillen voor vogelkijkhutten. Verder zijn er allerlei inheemse planten gezaaid.

Verder is er van alles op het eiland komen aanwaaien, of blijven plakken aan vogelveren, zoals plantzaden, maar ook kikkerdril aan poten van vogels die eerst kilometers verderop in Friese sloten stonden te pikken naar voedsel. De huidige flora bestaat onder andere uit moerasandijvie, goudzuring, wilde rucola, wilgenroosje en zee-aster. Ik zag zelf klein hoefblad en madeliefjes bloeien, als eerste bloempjes van het seizoen en de malse rozetten van duizendblad en smalle weegbree. Er schijnen inmiddels ook orchideeën te groeien aan de moerassige oevers. Dat gebeurt schijnbaar ‘gewoon’ zodra de omstandigheden ideaal zijn.

De eilanden zijn ‘landwaterovergangen’, de waterpartijen bevatten zuiver water, dus niet dat troebele van het Markermeer. Zo bieden ze schuil- en paaimogelijkheden aan vissen en rustplaats, foerageergebied en broedgelegenheid voor watervogels, rietvogels en andere vogels. Inmiddels zijn er 200 vogelsoorten geteld, zegt Gerard. “Er komen ook veel trekvogels tijdelijk rusten tijdens hun heen- of terugtocht.”

Natuur ontwikkelt zich als een dolle

Al twee keer was ik hier, namelijk in maart 2017 om te stemmen, een ludieke actie: er stond een stembureau op wat opgespoten zandbulten en daar kon je gratis met de boot naartoe. In dat jaar was het gebied echt nog maar nét in aanleg. Daarna ben ik er nog een keer een middagje geweest in juni 2019. Nu is het 2024. Ik ben onder de indruk van de natuurkracht. Dat een jong landschap zo snel kan groeien, veranderen.

TIP: Op vijf punten kun je die dynamiek vastleggen met een telefoonfoto. Jouw foto wordt toegevoegd aan de fotofilm van andere bezoekers, zie www.natuurmonumententimelapse.nl

Het is een bijzonderheid hoor, dit nieuwe stuk Nederland. Dat Natuurmonumenten dit voor elkaar heeft weten te boksen is uniek: eilanden aanleggen puur voor de natuur. Dat kon dankzij een goede samenwerking en financiële bijdrages vanuit vele partijen, na een belangrijke eerste pot geld uit het droomfonds van de nationale Postcodeloterij in 2012. Met de overheid is in 2014 een samenwerkingsverband opgericht. Allerlei ministeries, provincies, gemeente Lelystad en natuurorganisaties als Vogelbescherming, Wereld Natuurfonds, banken en bouwbedrijven hebben een grote financiële bijdrage geleverd.

Natuurdwalen op de Marker Wadden

Het Haveneiland is als enige eiland ingericht voor menselijke bezoekers. De andere eilanden zijn er echt alleen voor dieren en planten. Ik voel me bevoorrecht dat ik hier mag zijn. Het is ten eerste het leefgebied van de vogels en de vissen en ander leven. Als mens mag ik mij puur komen verwonderen. Maar natuurlijk hebben die vogels liever geen mensen in hun rijk. Elke keer als ik een groepje waterhoenen nader, snellen ze weg met een koddige sprint, trappelend over het wateroppervlak, onder een hoop bombarie. Ook de stelletjes rietganzen gaan er als een speer vandoor met een hoop gesnater, zodra ik het pad oploop waar ze net samen zitten.

De eerste twee dagen van mijn verblijf is het mooi zonnig, wel koud. De andere twee dagen zijn mistig met motregen, maar ook mooi. De laatste middag breekt de zon weer door en is het warm, ik kan buiten eten – met mijn jas aan. Zo ervaar ik het eiland in verschillende gedaantes.

Vogels kijken en fotograferen op de Marker Wadden

De Marker Wadden zijn een vogelparadijs. Zelfs als je niet zo’n vogelaar bent, is het leuk om hier wat bij te scholen en een verrekijker mee te nemen. In de huisjes staan vogelgidsen om wegwijs te raken of op te zoeken wat je wellicht hebt gespot. Ben je een vogelkenner, dan kun je elk seizoen je hart ophalen voor het zien van bijzondere soorten.

Er is een aantal vogelkijkhutten en -schermen op het Haveneiland. Naast de Steltloper (zie hierboven) is er kijkhut De Duikeend, kijkscherm De Aalscholver en kijkhut De Lepelaar. Vooral De Duikeend is spectaculair: je spiedt er vanuit een verdiepte betonnen bak direct op waterniveau.

Linksboven: gejut strandafval: ik vond er op 1 dag drie ballonnen en andere gasten ook drie, waarvan in totaal 5 Valentijn-harten… (dag na Valentijnsdag).

De allereerste vogel die de Marker Wadden ontdekte was de kluut, een echte pionier. Die is nu langzaam weer aan het doortrekken naar de nieuwere eilanden, want hij houdt van een kale habitat. Inmiddels weten talloze andere vogels de eilanden te vinden.

De eerste vogels in het vroege voorjaar zijn de plevieren. Dan komen de meeuwen. Die vormen kolonies en broeden met honderden bij elkaar. Ook de ganzen hebben al heel vroeg jongen. Trekvogels als bonte strandloper, kleine karekiet, rietzanger komen daarna: langzaam hoor je steeds meer rietvogels zingen in het riet. Twee vogelaars die ik tegenkwam, waren enorm opgetogen over het waarnemen van vijf buidelmezen.
In de zomer is het druk: de laatste vogels zitten op het nest, de laatste jongen worden geboren, visdieven vliegen af en aan met visjes om hun jongen te voeren en je ziet duizenden kokmeeuwen met jongen.
Aan het eind van de zomer komen er duizenden oeverzwaluwen, zwarte sterns en visdieven, overal vandaan om zich hier te verzamelen, voordat ze in september als grote groep naar het zuiden trekken. Zo kun je er op de ene dag nog heel veel zien en de andere dag, als de wind goed staat, zijn ze allemaal vertrokken.
In het najaar is het echt spitsuur, dan vliegen vogels af en aan. De laatste blauwborst vertrekt naar het warme zuiden en de eerste vogels uit Scandinavië zoals de koperwiek, zanglijster en kramsvogel weten de eilanden te vinden.
Later arriveren de eerste wintergasten die de kou van het noorden ontvluchten, zoals de sneeuwgors.
De baardmannetjes overwinteren op het eiland. Ze leven van zaden en zodra er weer insecten zijn schakelen ze daarop over.

Van najaar tot maart is hier een enorme spreeuwenwolk te zien. Ongeveer een uur voor zonsondergang beginnen verschillende groepjes spreeuwen zich te verzamelen en samen te voegen tot een zwerm met duizenden vogels die zich uitrekt tot een sliert, samenbalt tot een ronde entiteit, vormen aanneemt van grote vogels of walvisstaarten en dan weer sierlijke duiken en wentelingen maakt.
Tot een half uur/drie kwartier na zonsondergang strijken ze met z’n allen neer op hun plek voor de nacht. Die locatie kan per avond verschillen, dus kijk goed waar je de vogels heen ziet trekken, dan ben je aanschouwer van een machtige en magische spektakelshow.

Zo beviel mijn midweekje solo, off grid op de Marker Wadden

Het beviel mij supergoed! Ik hou ervan zo nu en dan alleen te dwalen, even tot rust te komen en weinig sociale verplichtingen te hebben. Mijn leven is vol reuring, ik wil ook af en toe kunnen afkoppelen. Dat kan hier, op een plek met overzichtelijke dwaalmogelijkheden voor tochtjes door de dag heen, in een comfy & cosy huisje zonder televisie (wel wifi) waar ik eindelijk eens wat boeken kon uitlezen en waar ik mijn volgende mediaproject in alle kalmte verder kon uitdenken. En dat er verder ‘niks’ is, dat is ook maar relatief. Daar word je creatief van, je gaat jezelf vermaken door afval te jutten, een uur achter die machtige spreeuwenwolk aan te hollen, een kletspraatje te maken met vogeltellers, een poos op het kalm kabbelende Noorderstrand naar de horizon te staren, tot naar het uiterste puntje van de havenpier te lopen in de striemende regen, I loved it!

Marker Wadden praktisch

Dagbezoek Daarvoor kun je een bootticket bestellen, check de vaartijden, die per seizoen verschillen. Er zijn ook excursies met een gids te boeken.
(Lang)parkeren in Lelystad Van de boswachter had ik een appje gekregen dat ik op maandag om 15 uur de bagage aan boord van De Nieuwe Horizon in Bataviahaven bij Lelystad kon tillen, om daarna om 15.30 uur te vertrekken. Langparkeerplaats P6 kon ik zo gauw niet vinden, dus zette ik mijn auto op het parkeerterrein bij Bataviastad, voor 3 euro. P6 bleek achteraf aan de andere kant van een tussenliggend gebouw te liggen achter een flink hekwerk, kost 3 euro per dag. De nabijere ondergrondse VOC-garage is duurder, wel overdekt.
Honden Mogen het eiland niet op – als je met je eigen boot komt moet je hond aangelijnd en mag de hond alleen in het havengebied komen. De rest is namelijk kwetsbaar natuurgebied.
Zwemmen Kan bij het havenstrand achter het eilandpaviljoen, op eigen risico, want het heeft nog niet de status van officieel zwemwater.
TIP Je kunt vanaf Lelystad ook zeilen naar de Marker Wadden, met een groep, met het schip Grietje.

Huisje huren op de Marker Wadden

Verhuur Dit verloopt via Landal Greenparks.
Boodschappen Als je langer blijft, neem je alles mee voor de dagen dat je er bent, er is geen winkel, wel hebben de eilandwachters in het havenkantoor wat algemene voorraadartikelen (koffie, thee, rijst, biertje, chips). Neem ook kruiden, peper/zout, bakolie en keukenrol mee en maaltijden die met weinig elektra zijn te bereiden, bijvoorbeeld een salade. Je moet zodoende best wat meeslepen. Ik had alles in een rolkoffer gestopt, de andere gasten hadden slim een bolderkar meegenomen. Op het eiland zijn bagagekarren beschikbaar en de eilandwachters hebben een elektrisch golfkarretje om eventueel wat te vervoeren. In het eilandpaviljoen (soort strandtent) kun je terecht voor kleine horeca en souvenirs.
Restaurant Is er niet 🙂 Er is een bezoekerspaviljoen dat op dagen dat er ook dagjesmensen komen open is voor koffie, thee, fris en wat lekkers.
Stoplicht in huis Er hangt een stoplicht in de huiskamer van de Landal-huisjes om inzicht te krijgen in je energieverbruik. Bij groen licht is er voldoende elektriciteit beschikbaar, bij oranje moet je opletten en zuinig zijn en bij rood licht werkt alleen de noodverlichting. In de winter is er een beperkte hoeveelheid energie op het eiland, er zijn minder zonuren. Ook staat er een nieuw model houtkachel in het huisje, vooral bedoeld in de winter als aanvulling op de duurzame energie. Het stookhout komt uit bossen van Natuurmonumenten en is goed gedroogd; van groot belang om de uitstoot van roet en fijnstof te beperken.
Water uit de kraan is geen drinkwater Daarvoor staat er zo’n ‘Amerikaanse’ waterkoeler in je huisje.
Er is geen televisie in het huisje, wel gratis wifi Je zou bijna zeggen: doe ook die wifi maar weg, maar je kunt natuurlijk ook zelf besluiten je telefoon op vliegtuigstand of stil te zetten als je weer even het ouderwetse ik-ben-even-onbereikbaargevoel wilt hebben.

Deze blog kon ik schrijven op uitnodiging van Landal Greenparks, waar ze de ambitie hebben om op hun vakantieparken mensen een onvergetelijke ervaring in de natuur te geven. Ze zijn daarom ook met allerlei duurzame thema’s bezig, zie www.landal.nl/duurzaamheid, iets wat helemaal aansluit op mijn missie #spreadnaturelove.