AVONTUURLIJK TUINIEREN * September is wisselseizoen. De gloeiende nazomer vloeit langzaam over in de prille herfst. Ik hoor mensen al zuchten dat de zomer ‘over’ is, maar dat valt echt nog mee hoor. Wat kun je nu doen in de tuin? Ook deze maand is er nog heel wat te beleven.
Heb je zelf een aardige septembertip voor medetuiniers: laat het hieronder in een commentaar weten.
Septembertuinieren
Het tuinseizoen gaat nog gewoon door, het weer is vaak nog prima en er staan weer andere dingen op het programma in de natuur op het randje van de nazomer en het prille begin van de herfst.
1. Ga op dierenspeurtocht
Leer de dieren in je tuin kennen en ga op verkenning. Dat kun je alleen, maar ook samen doen. Organiseer een Bioblitz! Dat kan nu nog prima.
Jampotten, vangnet, loep, veldgidsen, zaklamp en camera paraat? Een Bioblitz is een natuuronderzoek in korte tijd op een klein terrein. Je gaat met een groepje mensen speuren naar zoveel mogelijk dieren- en plantensoorten en sporen zoals veren, eitjes en uitwerpselen. Je mag zelf bedenken waar, wanneer, met wie en hoe je dat doet, dus het kan ook in je tuin of in je buurt. Het is verrassend, leerzaam, gezellig én ook nog eens goed voor de wetenschap, als je je bevindingen deelt op waarneming.nl en tuintelling.nl. Nog interessanter is het om dit het volgend jaar te herhalen.
Ook in Nederland wordt er af en toe een Bioblitz in natuurgebieden of parken georganiseerd.
Vind je een Bioblitz te veel van het goede, dan kun je ook gewoon eens elke dag een ommetje door je tuin maken en kijken of je minstens één levend wezen treft.
Er zijn voor elke diersoort gidsen te koop of in de bieb te leen om specifieke diersoorten nog beter te kunnen herkennen en bestuderen.
2. Breng je ‘watermanagement’ op orde
Op zich is het nu meer aan het regenen, maar dat is normaal (waren we vergeten) en ook wenselijk, want we hebben ook heel veel droogte gehad dit jaar, en voorgaande jaren
* Water opvangen
Nu het regent: plaats emmers, teilen en kuipen, of een echte regenton om water op te vangen. Vul je gieters ermee, om vaste planten en potten later nog water te geven. Wist je dat je kamerplanten ook graag regenwater drinken?
* Vijver schoonmaken of aanleggen
Eigenlijk zou iedereen tuin een vijver moeten hebben, want dat is een bron van leven. Daar komen insecten, kikkers, vogels en egels op af. Zorg wel dat een egel uit je vijver kan klimmen met een plankje of schuine kant. En als je kikkers of padden wilt aantrekken, doe er dan geen vissen in, want die eten de eitjes op…
Is je vijver in de loop der jaren een beetje dichtgegroeid, dan is dit dé maand om overtollige planten er hier en daar uit vissen, dan blijft de vijver gezond. Laat de planten een dag liggen, zodat al het leven eruit kan kruipen, terug de vijver in.
3. Check je ‘jaarrond bloei in de tuin’
Staat er nog wat in bloei in je tuin? Het groei- en bloeiseizoen is nog volop gaan. Er gaan nu ook nog planten bloeien zoals rozen, dahlia, goudsbloem, herfstasters en chrysanten. Ook de hemelsleutel, een mooi woord, gaat nu bloeien, dat is een vetplant met roze bloemen waar veel insecten nectar vinden.
Je kunt nu nog heel goed planten, dus op naar de lokale kweker en nog wat herfstbloei regelen.
4. Oogst, en maak herfstrecepten
Dit is het seizoen van de pompoenen en courgettes. Daar kun je van alles mee maken. Een lekker recept is ‘3-P-soep’ van pompoen met peer en pofmais, en als je van pittig houdt voeg je nog een 4e P toe: die van rood pepertje, ook nu rijp en te oogsten. Het staat in mijn boek ‘Avontuurlijk tuinieren kan iedereen‘
Herfstoogstsoep met 3 of 4 P’s
Een typische soep voor eind augustus, begin september, want dit komt er nu van land en plant:
- 1 pompoen, geschild in blokjes
- 4 peren, klokhuis eruit, in blokjes
- 1 grote ui, in snippers
- 1 pepertje, in ringetjes (naar keuze)
- Olie (zonnebloem, olijf)
- Gemalen zeezout
- Halve theelepel kerriepoeder
- Halve theelepel kaneel
- Halve theelepel gemberpoeder, of vers geraspte gember naar smaak
- Halve theelepel verse nootmuskaat
- 140 gram (Griekse of Turkse, in elk geval dikke) yoghurt
- 1 liter groentebouillon (blokjes)
- Pofmaïs
Zo maak je de soep:
- Rooster de pompoen, peer en ui-blokjesensnippers (en evt. rood pepertje) met olie en zout 30-35 minuten op 190˚C op een bakplaat.
- Roer de 4 specerijen door de Griekse yoghurt.
- Roer deze doorVoeg de groentebouillon toe.
- Roer de geroosterde pompoen/peer/ui erdoor.
- Pureer en laat 10 minuten pruttelen.
- Maak ondertussen popcorn: verwarm 2 eetlepels (zonnebloem)olie in een grote pan met deksel, strooi er een handje pofmaïs in en zet de pan op matig vuur, wacht tot alle maïs gepoft is. Breng op smaak met een snufje fijngemalen zeezout.
- Schep de soep in kommen en strooi de popcorn erover.
Minder doen
Tuinieren een hoop werk? Nee hoor, een avontuurlijke tuinier doet minder en geniet meer.
Avontuurlijk Tuinieren is een boek dat gaat over genieten van je tuin en op avontuur gaan in je tuin. Veel tuinboeken vertellen je wat je MOET doen, maar mijn boek zegt wat je mag doen en vooral ook: wat je kunt laten. Want van mij hoef je niet zoveel.
Je hebt vast wel eens van de term ‘winterklaar maken’ gehoord? Nou, dat mag je compleet anders aanpakken voortaan, namelijk door juist héél weinig te doen. En dat is mooi, want zo kun je nog heel wat zonnige dagen lekker buiten zitten, al is het met een vest of jas aan. Even wat vitamine D oppikken. En ’s ochtends vroeg genieten van de mistflarden, die beginnen nu weer te komen, helemaal mooi als de zon erdoorheen schijnt.
* Laat de bloeiende klimop z’n gang gaan
Laat nog maar hangen, die klimop met van die gekke ronde bloempschermpjes (ik vind ze er altijd een beetje als het Atomium In Brussel uitzien). Deze Hedera helix is een van de weinige planten in ons klimaat die in het najaar bloeien en in het voorjaar vruchten draagt, van die zwarte besjes, vogels zijn er dol op.
Maar nu is het vlinder- en bijenvoervoer: de hele plantenwand gaat in september heerlijk gonzen en zoemen!
Sommige vlinders vliegen naar Noord-Afrika. Deze trekkers help je door je klimop niet te snoeien als deze bloeit in september en oktober. Aan die bloemen kunnen ze zich namelijk uitgebreid laven voor hun lange reis naar het zuiden.
Is je klimop toch te groot, snoei deze dan liever nadat de vogels in het voorjaar de besjes hebben gegeten, of snoei de helft dit jaar en de andere helft volgend jaar.
* Laat de bladeren maar liggen
Bladeren zijn goud waard voor je tuin. Maak een veerkrachtige bodem door de grond te ‘voeden’ met een mix van plantenresten en herfstbladeren : mulch (spreek je uit als ‘multsj’). Dat zorgt ervoor dat de bodem vochtig blijft en niet uitdroogt.
Mulch is een verzamelnaam voor grasmaaisel, klein grind, klein geknipte takjes, mos, schorssnippers, cacaosnippers en boombladeren.
Knip het tot kleine stukjes en verdeel het over de onbedekte stukken en tussen de planten.
De nieuwe structuur die je zo opbouwt met plantmateriaal opbouwt, zorgt ook voor meer koolstof en meer bodemleven. Daardoor kunnen de planten met hun plantenwortels voor nog meer structuur zorgen, wat weer meer leven aantrekt. Korreltje voor korreltje ontstaat er een vruchtbare toplaag die steeds dikker wordt. De aarde wordt steeds donkerder. Deze rijke, levendige bodem laat je zoveel mogelijk met rust.
Hark ze onder de heg, dat is ontzettend voedzaam voor de plantwortels.
Ook: egels zijn je dankbaar met een bladerhoop in een beschutte hoek. Ik was zelf einde van de afgelopen winter uit de tuin wat bladerhoopjes aan het weghalen, en stuitte tot mijn grote schrik prompt op een egeltje dat eronder lag te winterslapen. Dat soort hoopjes laat ik dus voortaan liggen tot de planten er sowieso overheen zijn gegroeid en je het spul dus niet meer ziet.
* Voer die bladblazer af naar de milieustraat
Zo’n apparaat maakt een vreselijk lawaai, en kost het brandstof of elektra. Afvoeren maar!
Ga lekker ouderwets harken of bezemen, want ehm… hóe groot is je tuin nou helemaal? En: harken of vegen is goed voor je spierballen! Dus ook nog eens gezond.
* Laat afgestorven plantdelen staan
Echt superlelijke plantdelen die erg in het zicht staan, mag je wat mij wel afknippen, maar laat de rest lekker staan. Er schuilen allerlei nuttige en belangrijke insecten in de zaaddozen, er overwinteren vlinders of rupsen of hun eitjes in.
Bovendien bieden planten in hun laatste verschijningsvorm juist een mooi silhouet: de zaaddozen, pluimen, oude bloemschermen. Ze zijn prachtig, als er bijvoorbeeld rijp of sneeuw op ligt, of als de winterzon erdoorheen schijnt. In februari kun je het spul afknippen, en in een hoekje dumpen.
Bovendien: wist je dat planten juist ook nog zo lang mogelijk hun loof kunt laten zitten omdat ze dit beschermt en toch nog zo lang mogelijk voeding geeft? En ook dat je juist door allerlei holle plantdelen open te knippen, er te veel vocht in een plant kan komen, wat rotting kan veroorzaken?
Groenten- en kruidentuin
1. Red je tomaten
De tomaten zijn een beetje op hun eind, maar… ze hangen nog aan de planten. Haal nog gauw de bladeren er zoveel mogelijk af zodat de laatste tomaten deze week nog zon krijgen. Ik ga zelf van de onrijpe tomaten dit jaar proberen een chutney te maken, een recept uit Suriname. Recept komt later op mijn site.
2. Zaai nog wat groente
- Winterpostelein, rucola en veldsla kun je nu zaaien, voor oogst einde van de winter in februari/maart.
- Zet de eindjes van lente-uitjes uit de supermarkt eens in de potgrond, dan kun je het loof straks van door een omeletje of de sla gooien. Zo kun je trouwens meer groenten een tweede leven geven zoals bietjes, waarvan je het loof kunt eten.
3. Maak stekjes
- Maak stekjes van tuinkruiden, zoals rozemarijn en tijm. Ook kun je nu heel goed stekjes van geraniums maken, zo doe je dat:
4. DIY een knusse herfsttafel
Maak een gezellige herfsttafel, en zet die goed in het zicht:
- Pompoenen en sierkalebassen, noten, kastanjes.
- Vul potten met bloembolletjes en zet daar viooltjes op voor het zicht.
- Maak een groots boeket met gedroogde hortensia’s, rietpluimen, takken, rozenbottels, van die oranje lampionnen.
5. Potgrond recycle-klaar maken
Potten met uitgebloeide planten: de potaarde kun je hergebruiken als je deze vermengt met goed fijngeknipt herfstblad, eventueel ook wat fijngeknipt groenafval uit de keuken. Daarmee verrijk je die grond. Dek af met laag herfstblad en laat komende maanden staan op je balkon in een hoekje. Straks in voorjaar meng je die grond met verse potgrond, scheelt een hoop gesjouw van zakken.
Voorbereiden op de winter
Als je vanuit de woonkamer of keuken naar buiten kijkt, trakteer jezelf dan op een groene oase, ook in de winter.
- Maak nu een klimrek van betongaas (verkrijgbaar in bouwmarkt) boven een wat grotere bak, waar je klimplanten bij kunt zetten, bijvoorbeeld een klimroos, een klimop, een kamperfoelie of clematis. Of allemaal!
- Zet wintergroene heesters en planten in potten, zoals skimmia, wintergroene bamboe (zoals fargesia), hulst, laurierkers, winterheide, tongvaren of eikvaren.