KUNST & LEEFOMGEVING Een dag voordat PRESENCE van Daan Roosegaarde in het Groninger Museum voor het publiek werd geopend, mocht ik alvast tijdens de perspresentatie de zalen in. Roosegaarde nodigde ons uit onze schoenen uit te doen en vooral: óveral aan te zitten. Hij deed ter plaatse voor hoe we met zijn interactieve objecten konden spelen. En vertelde over de achterliggende, activerende gedachte.
Met een verhit hoofd loop ik de laatste zaal uit. Afgelopen uur heb ik gestrekt gelegen op een podium, in yoga-houdingen tegen een muur gehangen, grote ballen geknuffeld, mezelf door een zee van piepschuim (eh… sterrenstof) geschopt en gebowld met lichtgevende stuiterballen. Dat was leuk zeg! Maar het was meer. Ik voelde me onderdeel van een idee, een kunstwerk, een gedachte. Ik werd uitgedaagd te ontdekken, inventief te zijn, mijn fantasie te gebruiken, maar ook mijn ogen, mijn handen, mijn lichaam. Thuis rollen de piepschuimballetjes uit mijn opgerolde broekspijpen: heb ik al spelend per ongeluk een stukje kunst meegesmokkeld.
Het is de eerste keer dat Daan Roosegaarde in de besloten ruimte van een museum iets ontwerpt. Doorgaans maakt hij kunst voor buiten, voor een hele Afsluitdijk bijvoorbeeld. En kunst met een boodschap over landschap, natuur, milieuproblemen. Dat maakt zijn werk voor mij als buitenmens en natuurliefhebber interessant. Toch heeft hij ook met deze installatie een buitenboodschap. Op de website Online Galerij zegt hij: “PRESENCE maakt je bewust van de impact die je hebt op de wereld, en het daagt je uit om die actief te gaan onderzoeken.”
Je stapt een ‘experience’ in, een ruimteschip waarin je met jezelf wordt geconfronteerd. Durf je je voetafdruk achter te laten? Je schaduw op de wand? Hoe ga je om met een kamer vol ‘sterrenstof’? Lukt het je eigenlijk nog om te spelen? Een aandeel te nemen?
Roosegaarde: “Hoe verder je door de tentoonstelling heenloopt, hoe vrijer je wordt. Doordat jij er bent, beïnvloed je dat landschap, maar je kunt er ook gewoon naar kijken.”
Interview
Nadat we met hem de zalen waren doorgegaan, spraken we met een kleine persgroep nog met de ontwerper-kunstenaar over PRESENCE, luister mee:
Notities van de kunstenaar
Bij de tentoonstelling in het Groninger Museum is het boek ‘Daan Roosegaarde in Perspectief’ uitgebracht, waarin de verschillende werken van Roosegaarde en zijn Studio zijn uitgelicht, een interview staat, maar ook een eigen beschouwing, de ‘Notities van de kunstenaar’. Deze begint met de titel ‘(We zijn) Natuur’.
Roosegaarde beschrijft zijn jeugd in Nieuwkoop waar hij altijd buiten speelde, boomhutten bouwde, een eigen wereld schiep. “De mentaliteit en de behoefte om een eigen en betere versie te maken van de wereld om me heen, is nog hetzelfde.”
Nog een stukje:
Later schrijft hij: “De steden waarin we leven zijn moordmachines geworden die ons langzaam doden door lucht-, licht- en geluidsvervuiling. Dit komt niet alleen door slecht design, maar vooral door ondoordacht design.” En: “Gelukkig hebben we design en technologie om ons hierbij te helpen (…) Voor mij is design veel meer dan het ontwerpen van de zoveelste stoel, tafel of lamp, het gaat erom een bijdrage te leveren aan een betere wereld.” Roosegaarde is niet alleen een ontwerper, maar ook prediker, als hij de captains of industry en wereldleiders toespreekt en aan het denken zet tijdens het World Economic Forum.
Technopoezië voor een betere leefomgeving
Roosegaarde wil met zijn projecten respect voor de aarde tonen door middel van wat hij noemt technopoezië. Energie en licht zijn z’n belangrijkste tools. Hij heeft een fascinatie voor natuur en technologie en zoekt altijd naar innovaties die de leefomgeving verbeteren of mensen anders laten kijken. Deze verwerkt hij in zijn installaties, die allemaal letterlijk en figuurlijk ‘schoonheid’ bezitten, zoals:
- SMOG FREE PROJECT Zeven meter hoge toren die smog uit de lucht zuigt. Stond in Rotterdam en andere steden, reisde ook langs Chinese steden om aandacht te vragen voor de luchtvervuiling.
- LICHTPOORT Lichtkunstwerk over de gehele Aflsuitdijk: de contouren van de 60 monumentale art-deco-heftorens worden gereflecteerd door de koplampen van passerende auto’s. Het werk laat de omvang en belang zien van deze iconische dijk, waar Rijkswaterstaat momenteel grote aanpassingen doet om Nederland tegen het zeewater te blijven beschermen.
- WATERLICHT Via rook en licht ervaar je als toeschouwer hoe hoog het water zou komen als we geen waterwerken zouden hebben, hoe belangrijk waterbeheersing is in onze wereld. Een poëtische manier om aandacht te krijgen voor de stijgende waterspiegel ten gevolge van de opwarming van de aarde. De lichtsculptuur is op meerdere locaties ter wereld te zien geweest en werd steeds op basis van de lokale omstandigheden en waterdata geprogrammeerd.
- WINDLICHT Lichtkunstwerk voor windmolens. Veel mensen willen schone energie, maar geen windmolen in de buurt. Toch hebben windmolens een ongekende schoonheid, die je beter ervaart via dit lichtkunstwerk.
- LOTUS DOME Grote aluminium anemoon die reageert op de warmte van voorbijgangers. Talloze blaadjes openen zich, zoemen en reflecteren licht. Zo heb je ineens contact met een levend organisme.
- DUNE Interactief bloemenveld van honderden led-lampen die reageren op geluid en aanraking. Reisde ook de wereld over.
Wij zijn allen makers
“Ik heb altijd gevonden dat kunst in de openlucht thuishoort, zodat het de wereld om ons heen beter en mooier kan maken. Daarom maak ik graag poëtische landschappen”, schrijft Roosegaarde in zijn ‘Notities van de kunstenaar’. Maar dan heeft hij zich met PRESENCE nu toch weten te verleiden om binnen de vier muren, vloeren en plafonds van het Groninger Museum een werk te realiseren. En daarmee bereikt hij waarschijnlijk een ander publiek, met zijn laagdrempelige uitnodiging tot spelen en bezoekers te laten nadenken over de relatie tussen henzelf en hun omgeving en het belang van hoe je daarmee omgaat en op acteert. “We zouden onszelf minder als consument en meer als maker moeten zien.”
Over PRESENCE in het Groninger Museum
- Trek schoenen aan die je makkelijk uitdoet, zodat je op je sokken verder kunt. Er liggen ook sokken voor je klaar eventueel.
- Probeer vooral te ervaren en je smartphonecamera in je zak te laten.
- De installatie is te zien tot 12 januari 2020.
Meer info vind je op de website van het museum.