Tekenleraar en kunstenaar Louis le Roy (1924-2012) bedacht in de jaren zestig het concept Ecokathedraal. Kort uitgelegd is dat een tuin vol fantastische bouwwerken, met de hand opgestapeld uit puin, die je vervolgens vrij spel geeft. Natuur en mens kunnen er in alle ongedwongenheid wat aan toevoegen.
Le Roy had met zijn concept Ecokathedraal een veelomvattend filosofisch idee voor ogen. Hij noemde dit het ‘ecokathedrale denken’. De uitvinder kon hier urenlang over praten, zonder dat er een speld tussen te krijgen was. Ook schreef hij vele boeken en gaf hij lezingen en legde hij verbanden met theorieën van diverse filosofen.
En hoewel zijn concept daardoor soms wat onbegrijpelijk en vergezocht lijkt te worden, heeft zijn basisgedachte een nieuwe generatie aangestoken, die zijn werk voortzet. Dat gebeurt door de Friese Stichting TIJD.
In het kader van Leeuwarden Friesland Culturele Hoofdstad organiseert de stichting diverse workshops over de Ecokathedraal-gedachte. Ik was aanwezig bij de allereerste, omdat ik wel eens wilde weten wat een Ecokathedraal is – ik had er nooit eerder over gehoord – en ik wilde onderzoeken of ik er zelf wat mee kan in mijn eigen tuin.
Fantastische Ecokathedraal
Wat ik tijdens de workshop te zien en te horen kreeg over de Ecokathedraal, wakkerde zeker mijn fantasie aan.
Ten eerste zijn de bouwwerken mega-inspirerend. Als je ziet wat Le Roy en zijn mensen aan bouwwerken hebben gerealiseerd van straatpuin en sloopmateriaal, zonder cement of specie en zonder hulp van machinerie, krijg je alleen al op bouwtechnisch gebied grote bewondering voor hen.
Ook architectonisch heeft alles z’n eigenaardige aanpak. Qua vormgeving doen de constructies denken aan Mexicaanse Maya-tempels, of aan de Indonesische Borobudur. En zo’n bouwwerk, dat noemen ze dus geen kunstwerk. “Het heet een stapeling”, aldus Peter Wouda van Stichting TIJD.
En de gedachte om eerst als mens wat te bouwen uit puin, en daarna de boel lekker z’n gang te laten gaan, die vind ik ook wat hebben. “Mens en natuur die samen wat maken, zonder voorafgaand plan, in een oneindigheid”, zegt Peter Wouda, die tevens bouwmeester is van de Ecokathedraal in Heerenveen.
Wat me verder aanspreekt is het ‘mindful’ onderdeel ervan: het maken van zo’n bouwsel schijnt meditatief te werken. Het is eindeloos puzzelen met puin, stoeptegels en bakstenen. Vrijwilliger Harry de Vries: “Ik kom er helemaal mee tot mezelf. Heerlijk, wat stapelen naar eigen inzicht. Iets creëren.”
Experimenteren is leuk
Of ik zelf zo’n knots van een stapeling in mijn tuin ga aanleggen, dat betwijfel ik. Maar een muurtje, bank, zitkuil of torentje? Dat moet lukken. En er dan handenvol zaad tegenaan strooien, in de hoop dat er een bonte bloementuin overheen woekert.
Kijken wat er gebeurt, dat soort experimenten vind ik leuk. Nu nog een partij bruikbaar puin zien op te snorren. Blijkbaar moet ik dan op Marktplaats zijn, begreep ik van medecursisten.
1 kilometer lang
Le Roy begon in 1966 aan de bouw van een kilometer lange en 20 meter brede Ecokathedraal in Heerenveen, aan de President Kennedylaan, in een toentertijd nieuwbouwwijk. De gemeente had hem de opdracht gegeven, onder leiding van een vooruitstrevend hoofd plantsoenendienst, Brugt Hartstra.
Daarna begon zowel de mens als de natuur wat toe te voegen, geheel zonder plan en in alle vrijheid.
De natuur kwam eerst met pionierplanten als klaprozen en brandnetels. Na een paar jaar verschenen er vanzelf andersoortige planten voor in de plaats.
Mensen uit de buurt plantten daarna hun kerstboom ertussen, of een medewerker van een bouwmarkt plaatste wat onverkochte fruitboompjes. Mensen gooien tuinafval neer, waar weer van alles uit opgroeit. Andere buurtgenoten begraven hun geliefde huisdier in de tuin. IVN geeft natuureducatieve wandelingen. Kinderen bouwen hutten. Natuurliefhebbers strooien zaad.
Vervolgens werd er ergens in de stad een kerk of basisschool afgebroken en het puin werd gestort in de tuin. Vrijwilligers bouwden daar bijvoorbeeld een theater uit op, waar bewoners optredens kunnen geven. En ondertussen groeien er weer kruiden en struiken omheen.
En zo zijn mens en natuur hier al ruim 50 jaar bezig met elkaar. Dat zijn de eindeloze processen waar Le Roy op doelde.
Stapelingen in Mildam
In het dorp Mildam heeft Le Roy vanaf 1965 in een stuk bos samen met enkele volgelingen imposante bouwwerken neergezet, in de Le Roy-tuin.
“Kijk dat is mijn meesterstuk”, wijst Peter Wouda naar een flink stapelwerk. Hier voltooide hij zijn opleiding bij Louis le Roy en sindsdien kan hij andere stapelaars begeleiden.
“Ik heb van Le Roy methodes geleerd waarmee je moeiteloos een zware kei of trottoirband verplaatst. Ik snap nu hoe vroeger piramides konden worden gebouwd”, vertelt de bouwmeester.
Elke dinsdagochtend komen tot acht bouwers samen. Zonder bouwplan gaan ze aan de slag. Wat ze maken, is volledig afhankelijk van het geleverde bouwmateriaal, dat regelmatig wordt gestort.
Nul centen
Hij verwerkte 200 miljoen kilo beton, zijn rug werd er beter van en het kostte nul centen in 30 jaar, aldus Louis le Roy in deze documentaire:
Overal een Ecokathedraal
Stichting TIJD heeft als doel om 1% van elke plaats de bestemming ‘ecokathedraal’ te geven.
Zo is er in 2017 een begin gemaakt op het Berlijnplein in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn.
Sinds begin 2018 wordt er ook gebouwd aan een Ecokathedraal op het land van de Verbeke Foundation in Kemzeke, België. Deze stichting is een initiatief van kunstverzamelaars Geert Verbeke en Calra Verbeke-Lens. Met een 12 hectare groot natuurgebied en 20.000 vierkante meter overdekte ruimte is het een van de grootste particuliere initiatieven van Europa. Zij schrijven: “Onze tentoonstellingen willen geen oase zijn. Onze presentatie is onaf, in beweging, ongepolijst, contradictorisch, slordig, complex, onharmonieus, levend en onmonumentaal, zoals de wereld buiten de museummuren.” Naast bouwmateriaal uit de omgeving zal bij wijze van statement ook het puin van een kapotgeschoten huis in Aleppo worden verwerkt.
Meer info over de workshop Ecokathedraal
Dit jaar zijn er nog 8 workshops met een bezoek aan de twee Friese Ecokathedralen gepland, hier lees je er meer over.
Ook Omroep Fryslân was aanwezig bij de eerste workshop en maakte een radioreportage. Als je goed luistert, hoor je mij nog even in het interview voorbij komen en kun je ook nog je Fries ophalen.
