NATUURDWALEN * Er is een nieuw nationaal park in België: de Brabantse Wouden, tussen Brussel en Leuven. Dát moest ik zien, dus ik ging er dwalen voor mijn podcast en beleefde vele avonturen. Zo was ik éven schaapherder, lag ik in een stilteoase tussen tientallen tikkende sprinkhanen, stond ik oog in oog met Siberische eekhoorns, raakte ik opgetogen door een Japans bosverschijnsel, en dronk ik met natuurschrijfster Sarah Devos uit een oude bron.
Momenteel werk ik aan mijn Dwaalgids en Dwaalverhaal, een boekje en podcastserie over Natuurdwalen.
Natuurdwalen is onder andere op micro-avontuur om de hoek, ontmoeten en begroeten van het onbekende. Daarvoor reed ik nu zuidwaarts, de Belgische grens over. Om eens te ontdekken wat er te beleven is in de Brabantse Wouden, een jong nationaal park tussen Brussel en Leuven.
Natuurdwaal-avontuur: héél eventjes herderin
“Mevrouw, zijn die schapen van u?” Een verbaasde man stapte van zijn fiets. Vrolijk en verrast liep ik tussen een flinke schaapskudde over het wandelpad en kennelijk oogde ik als herderin. Maar de echte herder, een robuuste rossige Vlaming met dreadlocks, stond even verderop zijn afrastering uit te rollen, en ik was hier tijdens het natuurdwalen zomaar beland tussen die vele witte vachtjes.
De fietsforens stond met grote ogen. “Ik rijd hier al jaren elke dag langs en zie dit voor het eerst!” Samen aanschouwden we vol verwondering de schapen, die gretig tientallen zaailingen van de Amerikaanse eik aanvielen.
De herder kwam erbij staan en vertelde dat hij met zijn kudde hier is ingehuurd om hei en bos te bevrijden van woekerende uitheemse planten. “We zijn hier een paar weken en trekken vervolgens door naar luchthaven Zaventem.” De voorbijganger viel in een volgende verbazing, niks leek hem meer te gek. “Gaan ze met het vliegtuig, en waarheen dan?” De herder grinnikte: “Ze gaan daar de geluidswal begrazen.”
Natuurdwaal-avontuur: tikkende sprinkhanen spotten
Vandaag begon ik met natuurdwalen in het Heverleebos, dat eerder een landgoed lijkt met z´n strakke dreven en bomenlanen. Mijn auto parkeerde ik bij het arboretum en ik ging op zoek naar de Stilteoase. Dat bleek nabij knooppunt 603, nabij de kruising Herendreef/Parnassusbergdreef.
Het is een pad van zo´n 2 kilometer met enkele kunstobjecten waarop je je omgeving kunt ervaren, of even tot rust en bezinning komt. Zo strekte zich een lange donkere balk uit op een open bosplek, en midden op de hei bevond zich een grote ronde houten schijf, waarop ik ging liggen. Overal om me heen hoorde ik tikken, alsof het zachtjes regende, maar de hemel was zonnig en blauw, dus ging ik op onderzoek uit. Het bleken ontelbare sprinkhanen, springend tussen de heide en de bloeiende kruiden.
Tussen Brussel, Leuven, Waver en Halle zijn sinds oktober 2023 enkele natuurgebieden samengevoegd tot het Nationaal Park Brabantse Wouden: het Hallerbos, het Zoniënwoud, de Dijlevallei en Meerdaalwoud. Met de mooiste en oudste bossen met duizenden dikke eiken en beuken met een stamomtrek van meer dan drie meter. En met drie riviertjes, de Dijle, Laan en IJse, die meanderen tussen het Brabants plateau, waar de holle wegen diep in het landschap snijden. In totaal beslaat het gebied 10.000 hectare waardevolle natuur.
Ook is er nog akkerbouw, en de steden liggen aan de rand. Net zoals in vele regio’s in Nederland, kampt dit gebied met de moderne maatschappij die de natuur in de houdgreep heeft genomen. Er zijn nog kwetsbare snippertjes ‘groen’ en ‘blauw’, maar… de steden en de vele inwoners rukken op. Met de status Nationaal Park kan de natuur worden beschermd en versterkt. Door groene zones in elkaar te laten overlopen, en goed te kijken waar en hoe recreatie, infrastructuur, bedrijfsleven, wonen én landbouw daarin passen, kan er worden gewerkt aan een stevigere basis voor de natuur, zodat we die behouden voor de volgende generaties. Bovendien is het gebied belangrijk om water op te vangen en brengt al dat groen de nodige koelte voor mens en dier. En het is belangrijk om te kunnen natuurdwalen vlakbij huis, dus voor omwonenden is het een weldaad om op allerlei plekken toegang te hebben tot fijne paden.
Natuurdwaal-avontuur: drinken van de minnebron met Sarah
Voor mijn Dwaalverhaal wilde ik graag Sarah Devos interviewen. Zij schreef onder andere het Bosboek en het Zeeboek en een mindfulnessgids, dus ze leek me een perfecte persoon om woorden te geven aan de natuur, want daar ben ik naar op zoek. We spraken af aan de rand van het Meerdaalwoud, bij het Zoet Water. Alleen al die namen!
Samen zochten we de minnebron, we volgden een man met een vrachtje bidons. Onder een hoge es gutste water uit een pijp in een krulvormige geul. We proefden ervan en vonden dat het smaakte naar goed water. Op een bank bij de bron praatten we over de natuur en wat die ons brengt en ondertussen kwamen mensen af en aan met kannen en flessen om water te tappen. En zo ontstonden weer nieuwe gesprekken. Zo hoort dat bij bronnen, al eeuwen.
Nabij, op een open plek in het bos, staat een kapel met een elegante barokgevel, gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Steenbergen. De deur was open, dus slopen we naar binnen om de schilderijen en het houtsnijwerk te bekijken. Bij het altaar scharrelde een oude dame, ze schikte hortensia’s in vele vazen. Het bleek Emilie Vonkcks-Spreutels. Ze vertelde ons een aangrijpend verhaal over haar dochter Daisy, die in 1994 overleed aan borstkanker op 31-jarige leeftijd. Op haar ziekbed had zij haar ouders laten weten dat ze het zo spijtig vond dat het bedevaartsoord zo aan het vervallen was, want ze had goede herinneringen aan de kaarsjesprocessie waarin ze als kind meeliep. ‘Gedreven door een innerlijk vuur’ zijn vader en moeder zich vervolgens gaan inzetten om het monument te laten restaureren. Het werd hun levenswerk. Inmiddels is Emilie weduwe, maar gaat ze op haar hoge leeftijd door met haar missie en schreef ze zelfs onlangs nog een boek over de kapel. Inmiddels behoort het gebouw tot Erfgoed Vlaanderen en is er een vriendenstichting opgericht. Wat een denkwaardige historie… hoe een verdrietige gebeurtenis in een mensenleven tot zingeving, berusting, rouwverwerking en iets waardevols heeft geleid.
Daarna ging ik met Sarah op zoek naar aardse verschijnselen, namelijk gallen, een van haar favoriete speurvoorwerpen in het bos. Gallen zijn uitstulpingen of aantastingen op bladeren, veroorzaakt door muggen, wespen, mijten en schimmels. We keerden bladeren om en stuitten op de beukengalmug, Mikiola fagi, grappige puntvormpjes op beukenblad.
We bewonderden kronkelige, zacht bemoste boomwortels langs een holle weg, de slakken daarop, en bleven zowat hangen bij elk detail dat ons aantrok. Sarah had me al gewaarschuwd dat met haar door de natuur lopen nooit opschiet. Nou, dat is met mij hetzelfde geval, dus deden wij anderhalf uur over een ommetje van nog geen 2 kilometer, precies zoals het echte natuurdwalers betaamt.
Natuurdwaal-avontuur: betoverd door komorebi
Mijn oog was er op gevallen in het Heverleebos, waar ik me uitbundig had verheugd over de bijna inktzwarte schaduwen van het volle beukenloof op paden en boomstammen en het spel van lichtvlekken op de donkere bodem. Het bos leek een immense bioscoop. Sarah wees me er de volgende dag ook op, en wist me te vertellen dat ze daar in Japan een naam voor hebben: komorebi. Letterlijk betekent dat ‘zonlicht dat door bomen sijpelt’. Je ziet het verschijnsel op z’n fraaist in de zomer, als al het blad aan de bomen zit en het zonnig is. Het liefst waait het dan ook zachtjes, dan kun je er een melodietje bij neuriën.
Natuurdwaal-avontuur: kijkje in charmant bosmuseum
Ze bestaan nog, de vorige-eeuwse tentoonstellingen van boomstammen met jaarringen en verzamelingen dennenappels, paddenstoelen, opgezette dieren en natuurrariteiten zoals torren en larven op sterk water. Ik hou er enorm van! Je ontdekt er zo een in Bosmuseum Jan van Ruusbroec. Dat is gevestigd in een witgepleisterde langgevelhoeve met binnenplaats, aan de rand van arboretum Groenendaal, portaal voor het Zoniënwoud.
Het bosmuseum is feitelijk een bezoekerscentrum dat vooral op schoolklassen is ingesteld, maar ook voor de volwassen natuurliefhebber is het echt leuk om er even te neuzen. De entree is gratis, dus even binnenwandelen kan altijd en… bezoek het nu nog, want ik vermoed dat – in de vaart der modernisering van het Nationaal Park – dit museum een update zal krijgen een dezer jaren. Oproep aan degenen die hierover gaan: alsjeblieft, laat de nostalgische verzamelingssfeer behouden blijven, ik zie een heel toffe verzamelkastwand vol spannende natuurontdekkingen voor me! (en ik help graag met rangschikken).
Natuurdwaal-avontuur: sjans met een eekhoorn
Ik dook Arboretum Groenendaal in. Door de regen hingen vele druppels aan de inheemse en uitheemse bladeren, alsof er overal diamantjes schitterden. Het bomenpark is een tikje verwaarloosd, en daardoor reuze charmant en avontuurlijk. De grote bomen en hun laaghangende takken omarmen je, of je omarmt zelf een van de knoestige stammen, of aait de ruwe sequoia-basten.
In de belendende weidegebiedjes kun je inheemse plantensoorten met hun vele bezoekers en bewoners zien, zoals spinnen, rupsen, bijen, vliegen en vlinders, en… vele (moest)tuiniers zullen me nu wellicht verafschuwen, maar ik ben en blijf onder de indruk van hun schoonheid en raadselachtigheid: slakken.
Tijdens het dwalen en verwonderen raakte ik zowaar echt even de weg kwijt, hoera! Relatief gezien, want via internetnavigatie vind je in een regio als deze altijd de weg terug.
Ik werd afgeleid en verleid door een stel guitige Siberische grondeekhoorns, die het Zoniënwoud tot leefgebied hebben. Deze gestreepte rakkertjes zijn een uitheemse soort, hier rond 1974 terechtgekomen, waarschijnlijk vrijgelaten of ontsnapt als huisdier. Vijftig jaar later zijn ze inmiddels vaste bewoner van dit gebied. Je herkent ze aan de vijf overlangse donkerbruine strepen op de rug, en twee strepen over de zijkant van hun kop. Ze zitten te knabbelen op een nootje, roetsjen over takken en duiken tussen een stapel boomstammen zodra je iets te dichtbij komt, maar je kunt ze aardig naderen als je dat rustig doet. Op Waarnemingen.be kun je lezen wat ze allemaal eten, en hoe natuurvorsers dit ‘toch-niet-hier-horend’ beestje beschouwen.
Tips voor natuurdwalers in de Brabantse Wouden
- Dwaalroutes Je kunt dwalen met de knooppunten als leidraad, vanaf de genoemde plekken, maar ook de Schone-Eikwandeling is een aanrader.
- Picknickadressen voor natuurdwalers Verse snackgroente en -fruit, fruitsappen en ook brood en appelstroop-van-het-huis koop je bij de Appelfabriek in Neerijse. Bij Natuurelles in Tervuren kun je biologisch comfortfood kopen (zelfs in een automaat aan de weg) en heerlijke picknickmaaltijden bestellen, zoals noedels, koekjes, taartjes – ook vegan.
- Overnachten Ik overnachtte comfortabel in een luxe kamer van de chique B&B Park 7 op het terrein van een kasteel in Huldenberg, met een geweldig vers en uitgebreid ontbijt. In de achtertuin klatert het riviertje de IJse. In dit hele gebied zijn vele hotels, B&B’s, tiny houses en kampeermogelijkheden te vinden via internet en de bekende boekingssites.
- Combineren Je kunt met een bezoek aan de Brabantse Wouden ook de steden Brussel en Leuven bekijken, en in deze streek dus makkelijk een week vertoeven. TIP: Lees ook mijn blog over vegan dineren in Vlaanderen voor een toprestauranttip in Brussel.
- In dit gebied vind je in het voorjaar ook ‘blue bells‘ oftewel inheemse boshyacinten.
Deze natuurdwaalreportage kwam tot stand in samenwerking met Toerisme Vlaams Brabant.