SLOW FLOWERS / VOEDSELBOS * Rozenblaadjes zijn geweldig om mee te garneren en gerechten kleur te geven. Daarnaast zijn ze voedzaam. Ze bevatten allerlei vitaminen, mineralen en antioxidanten. Ook rozenbottels zijn lekker en gezond. Zet daarom eens een eetbare roos in je tuin. Er zijn veel interessante soorten op de markt en ook in het wild en plantsoenen zijn ze te vinden.
Rozen behoren tot rozenfamilie (Rosacaea) net als amandelen, appels, abrikozen, kersen, perziken, peren, pruimen. Alle rozen zijn eetbaar, van bloem tot bottel. Helaas zijn tuinrozen vaak tijdens het kweekproces bespoten met gewasbestrijdingsmiddelen en opgegroeid met kunstmest. Die eet je dus liever niet, ook omdat ze meestal weinig smaak hebben.
Speciaal voor de eetbaarheid gekweekte rozen ruiken en proeven heerlijk en divers. Ze hebben fruitige of zelfs peperige smaakjes. Ook de bottels kun je eten. Dus zet dit groeiseizoen eens een paar rozen in een pot of je tuin, zodat je een palet aan bonte rozentinten over je salade en desserts kunt strooien. Dit jaar plantte ik voor het eerst eetbare rozen op mijn tuin Verderland en ik versierde met de eerste bloemen menig slaatje en belegd broodje.
Bloemblaadjes en knoppen
Rozenblaadjes worden al eeuwen gebruikt voor rozenwater, een smaakmaker die je veel in de Oosterse en Arabische keuken tegenkomt. Rozenwater is het destillaat dat overblijft na de productie van etherische rozenolie. Het is heerlijk in bijvoorbeeld meringues en rozensiroop. Triantafyllo is een rozensiroop die wordt geMaakt op Cyprus van Damascusrozen om bijvoorbeeld ijs, milkshakes of prosecco mee op smaak te brengen.
Verder worden rozenblaadjes gesuikerd of gekonfijt voor het versieren van bruidstaarten en luxe desserts. Ook kun je ze drogen voor in een kruidenmix of theemengsel, iets waar je ook prille rozenknoppen voor kunt gebruiken.
Sappige bottels
Daarnaast zijn er rozen die juist gekweekt worden voor de goed eetbare bottels, die vanaf september te oogsten zijn. Een enorm rijke vitamine C-bron. Vaak hebben doorsnee rozenbottels weinig ‘vlees’ en vooral veel irritante en jeukende pitjes. De speciale bottelrozen hebben juist meer vruchtvlees, waardoor je ze makkelijker kunt verwerken tot jam, saus of siroop. Ze bevatten meer vitamine C dan sinaasappels en smaken naar pittige abrikoos.
Net als appels zijn rozenbottels schijnvruchten. Ze komen voor in verschillende kleuren, van rood-roze tot koraalrood of oranje en kunnen ovaal, rond, langwerpig of flesvormig zijn.
Bottels oogsten en verwerken
Oogst rozenbottels zodra ze volledig verkleurd zijn, dus als je echt geen groen meer ziet. Snijd de bottels doormidden, haal het kroontje eraf en schraap de zaadjes weg met een stomp mes of scherpe theelepel. Best een gedoe, dus als je er jam van wilt maken: kook de bottels, en zeef daarna de puree. Dat is het makkelijkst, al krijg je een wat ‘robuustere’ jam. Als je bottelthee zet, laat die dan eens afkoelen voor een verfrissende drank met munt, citroen en honing.
Heb je steeds maar een handje oogst, verzamel de bottels dan in de vriezer tot je genoeg hebt voor een recept. Ook gedroogd zijn rozenbottels goed te bewaren, voor later gebruik in theemixen, jam, pudding en sauzen. Je kunt rozenbottels na het drogen nog verpulveren tot superfoodpoeder voor in je ontbijtpap, smoothie of yoghurt.
Rozen in de eetbare tuin
Soms wordt gedacht dat rozen lastige tuinplanten zijn, maar het zijn supertaaie planten die een heleboel kunnen hebben. Wel zijn het echte zonaanbidders. Zet ze dus op een lekker warme en lichte plek waar de meeste zon komt, maar wel beschut, want ze houden niet van op de wind staan. Rozen zet je verder bij voorkeur verspreid in borders of bedden en niet allemaal bij elkaar. Omdat het heesters zijn, passen ze uitstekend in een gelaagd voedselbosje.
Voor de biodiversiteit worden met name enkelbloemige rozen goed bezocht door bestuivende insecten en de bottels zijn geliefd bij vogels.
Goed de grond in
Koop je een roos op pot, dompel die dan eerst in z’n geheel in een emmer water tot de belletjes verdwijnen. Knip dode takken en kruisende takken weg met een scherpe snoeischaar, die brandschoon is, want rozen snoei je het liefst met zuiver gereedschap.
Maak een het plantgat van 40 centimeter diep en 40 centimeter breed. Woel de grond goed los. Daar meng je vervolgens rozengrond, goede tuinaarde, compost of wormenmest/thee doorheen. Strooi geen mest bij de rozenwortels, want dat kan verbrandingsschade aanrichten.
Verwijder de pot heel voorzichtig, zodat je de kluit en omringende aarde zoveel mogelijk intact houdt. De oculatieplaats – de verdikte knobbel op de stam vlak boven de wortels – moet 5 centimeter onder de grond komen, dus mik dat even uit. Druk vervolgens de grond op tweederde van de heester voorzichtig maar stevig aan met je voetzolen of vuisten. Vul het gat vervolgens aan tot de rand en druk die grond vervolgens juist niet aan. Na het planten kun je de stam rondom afdekken met een dikke laag houtsnippers.
Rozen kun je ook op kale wortel kopen. Zet die eerst 2 uur (en niet langer) in een emmer water voor je ze plant. Knip de takken terug tot op 15 centimeter van de oculatieplaats en 5 centimeter van de wortels.
Settelen en snoeien
Als je de heester goed wilt laten settelen, dan heeft die het eerste jaar na aanplanten nog eens per week een flinke sloot water nodig. Daarna is bewateren niet meer nodig, tenzij er zich een wekenlange droge periode voordoet.
In februari/maart snoei je alle dode takken weg. Op internet vind je tips over het juist snoeien. Geef de roos wat extra gedroogde paardenmest of plantaardige gier, en stop ‘m stukjes bananenschil toe, die zit vol kalium. Ook in het najaar heeft de roos nog wat extra voeding nodig.
Wie ook van rozen houden…
Rozen kunnen af en toe last krijgen van bladziektes, daarom wordt over het algemeen afgeraden de bladeren op de composthoop te gebruiken. En niet alleen mensen eten rozen. Ook bladluizen zijn er dol op, wat geen fraaie aanblik biedt.
De beste remedie om ze weg te krijgen? Dat is wachten tot de tuinhulptroepen zijn langs geweest. Laat mieren hun gang laten gaan, want die voeren het teveel aan luizen aan hun larven. Ook gaasvliegen, oorwormen, lieveheersbeestjes en hun bijzondere larven eten graag bladluizen. Zelfs mezen pikken ze behendig van de planten als ze er goed bij kunnen.
Rozen met goed eetbare bottels
- Alden Biesen
- Bobbie James
- Cedric Morris
- Georg Ruf
- Hiawatha
- Indian Love Call
- Nutkaensis/Nutkana
- Pomifera duplex
- Red Dagmar
- Symphonica
Geurende eetbare bottels
- Ballerina
- Red Dagmar
- My Wild Irish Rose
- Francis E. Lester
- Guirlande d’Amour
- Kew Rambler
- Rambling Rector
Rozen met eetbare blaadjes
Er is een speciale eetbare rozenserie op de markt onder de naam ‘Incredible’. De meeste ervan zijn compacte struikrozen die ook goed in een pot kunnen groeien.
- Incredible Creamy > roomwitte bloem, buitenste blaadjes friszuur, binnenste hebben een boterachtige textuur.
- Incredible Delicate > wit, smaakt naar peer
- Incredible Delight > lila, stevige bite en sterke smaak, goed voor rozenwater en gesuikerde blaadjes
- Incredible Fruity > roze, smaakt fruitig, te gebruiken voor patisserie, ijs en salades
- Incredible Juicy > oranje bloem, smaakt naar honing en abrikoos, lekker in salades en koele drankjes
- Incredible Lemon > geel, smaakt naar citroen, lekker in salades, koele dranken en op desserts
- Incredible Spicy > zalmroze bloem, smaakt peperachtig, lekker in salades
- Incredible Sweet > pastelroze, smaakt zoet en bloemig
Andere eetbare rozen
- Dolce > roze, smaakt naar framboos
- Renée van Wegberg > roze, smaakt naar framboos
- Red Dagmar > paars
Onder andere bij biologische rozenkwekerij De Bierkreek en bij Bomen Enzo kun je online eetbare rozen bestellen.
Pluktips
- Pluk rozenblaadjes als ze jong en mals zijn.
- Haal alleen de blaadjes van de bloem, zodat de bottel zich nog kan ontwikkelen.
- Was de blaadjes niet, want dan gaat het aroma verloren.
- Pluk rozenknoppen vlak voor het moment van ontluiken.
Wildplukrozen
De Japanse rimpelroos met z’n grote bottels, Rosa rugosa, kun je als eetbare roos benutten. Deze groeit veel in duingebieden en openbaar groen. De hondsroos, Rosa canina, en de inheemse roos egelantier, Rosa rubiginosa, zijn ook eetbaar. De egelantier heeft geurende bloemblaadjes, die van de hondsroos ruik je niet. Onderzoek eerst of ze veilig te plukken zijn met het oog op (huis)dierenuitwerpselen of te veel uitstoot van auto’s.